Schoorsteenresten Flevogemaal terug dankzij Vrienden

In 1881 werd aan de rand van het Nieuwe Diep een stoomgemaal neergezet. Dit gemaal ligt nu in het Flevopark en is door Stadsherstel gerestaureerd. Voor een stoomgemaal is een hoog opgetrokken gemetselde schoorsteen beeldbepalend. Door de technische ontwikkelingen is de stoommachine in 1916 vervangen door een elektromotor. De overbodig geworden vijftien meter hoge schoorsteen werd in die tijd gesloopt daardoor is het stoomtijdperk lastig terug te zien. Toch is die herinnering eenvoudig te herstellen dankzij de Vrienden van Stadsherstel. 

Historie
Tot het eind van de 13e eeuw lag aan de oostkant van Amsterdam een drassig gebied waar het water van de Zuiderzee regelmatig vrij spel had. Omstreeks 1300 werd de Zuiderzeedijk aangelegd. Het binnen de dijk gelegen water werd het Diemermeer genoemd. Dit meer bestond uit het huidige Watergraafsmeer en het Nieuwe Diep. In het jaar 1629 werd het Watergraafsmeer bedijkt en drooggemalen. Als gevolg hiervan werden de  waterstanden in Amstelland minder goed beheersbaar en moesten de aanliggende veengebieden worden bedijkt en bemalen. Na het geven van toestemming  in 1631 door de Staten van Holland en West Friesland werd er een bestuur gevormd  voor de Overamstelsche of Oetewaler polder. De polder werd bedijkt en er werd dwars door de wei-  en moeslanden een  wetering gegraven, vanaf 1632 door de Outewalermolen bemalen op de plek waar nu het Flevogemaal staat.  Het was een enorm oppervlak: de polder werd begrensd door de Weesperzijde, Mauritskade, Zeeburgerdijk, het Nieuwe Diep en de Ringdijk van de Watergraafsmeer. 

Oeterwalermolen- J. van Delden, 1813

Deze achtkantmolen was voorzien van een scheprad en had een vlucht van ca 26 meter. In 1866 werd het scheprad vervangen door een vijzel. De ontwikkeling van de stoommachine wordt gezien als het begin van de industriële revolutie en de Oetewaler molen werd hier een slachtoffer van. In 1879 brak de houten vijzel en nadat deze gerepareerd was, werd kort daarop door het polderbestuur het Ingenieursbureau voor stoombemaling, J.C. de Leeuw en W.A. Beijerinck opgedragen een stoom/vijzelgemaal te ontwerpen. Het gebouw werd in chaletstijl gebouwd in 1880 boven de bestaande vijzelkom op de fundamenten van zijn voorganger. Een belangrijk onderdeel van de installatie vormde de 15 meter hoge schoorsteenpijp voor de stoommachine. Deze pijp werd overbodig en afgebroken toen het gemaal in 1916 werd geëlektrificeerd. 

Flevogemaal, 1922

Men plaatste een centrifugaal pomp met bijbehorende aan- en afvoerbuizen en de vijzel werd uit de vijzelkom verwijderd.  Door de toenemende bebouwing van de polder  werden in de verschillende wijken extra bemalingsinstallaties aangelegd waardoor de te bemalen oppervlakte voor dit gemaal steeds kleiner werd. In 1970 werd de Oetwaler polder opgeheven en werd het gemaal overgenomen door de gemeente Amsterdam. Het werd in 1984 buiten gebruik gesteld toen op de Valentijnkade ter hoogte van de Israëlische begraafplaats een nieuw automatisch werkend gemaaltje in gebruik werd genomen. 

In de tuin naast het gebouw zijn nog de fundamenten van de schoorsteen terug te vinden. Op oude tekeningen is duidelijk te herkennen hoe deze schoorsteen door een liggend kanaal verbonden was met het ketelhuis, dat onderdeel was van het nu nog bestaande gebouw.

Flevogemaal bouwtekening

Funderingsresten worden opgegraven
Door een bijdrage van de Vrienden van Stadsherstel is het mogelijk om een stukje van het rijke verleden van het stoomgemaal terug te brengen. De funderingsresten van de schoorsteen worden weer zichtbaar gemaakt. De schoorsteenresten liggen nog onder de grond en zijn nu niet zichtbaar. Binnenkort wordt de schoorsteenaanzet hersteld en opgegraven.  Zo kan ook het liggende rookkanaal tot het pand zichtbaar worden gemaakt. Daarnaast komt er een pad naar de schoorsteenresten toe en wordt er bij de resten meer over de historie vertelt.

Herbestemming
De restauratie en herbestemming van het gemaal is in 2010 afgerond. Het  gebouw is toen omgevormd tot een distilleerderij met proeflokaal en een heerlijk terras. Lees hier meer over de restauratie in 2010.

Ook dit soort mooie initiatieven mogelijk maken?!
Word Vriend of donateur van bijvoorbeeld de Zaandijkerkerk!