Schatzoeken in
ons Jubileumpandje

Restaureren is net schatzoeken. Bij elk restauratieproject vinden we wel iets bijzonders. Daarom is het ook zo leuk om die leuke weetjes met u te delen via onze #OmDeDagEenMonument nieuwsbrief. De Geldersekade 39 is ook zo’n bijzonder project. De zoektocht naar het waarom van het onthoofde pand brengt ons op vele mooie verhalen.

Omdat wij goed willen onderbouwen waarom we kiezen voor een bepaalde top voor het onttopte pand Geldersekade 39 hebben we een bouwhistorisch onderzoek laten uitvoeren. Omdat er toch nog te veel vragen waren over de missende top én de achtergevel hebben we aanvullend onderzoek laten uitvoeren.

Even in het kort: hoe zat het ook alweer?

Wij hebben het monumentje voordelig kunnen kopen van een echtpaar dat graag in het pand wilde blijven wonen, maar er de financiën niet voor had om het goed te kunnen onderhouden of te verbeteren. Omdat zij binnenkort uit hun winkeltje elders in de stad moeten, hebben we afgesproken dat we de Geldersekade ook geschikt maken voor hun boekenwinkeltje.

Lees hier meer over dit onderwerp.

De tympaanachtige top van het pand is rond 1950 verdwenen, de reden daarvan weten we niet. Daarvoor had het pand waarschijnlijk een klokgevel, waarvan de natuurstenen ornamenten misschien rond 1900 naar de achtergevel verhuisden. 

U leest het al: er zijn teveel vraagtekens en daarom hebben wij aanvullend bouwhistorisch onderzoek laten uitvoeren. We hoopten hiermee antwoord te krijgen op de volgende vragen:

• 1. Wat weten we over de top die de gevel sierde rond 1900 en kan de architect van de winkelpui ook die van de top zijn?
• 2. Kan de gehele gevel tegelijkertijd zijn gebouwd?
• 3. Kunnen we meer duidelijkheid krijgen of de top van de achtergevel op de voorgevel gezeten heeft?

1. Meer over de top van rond 1900 en de mogelijke architect

Eind negentiende eeuw is de oorspronkelijke klokgevel van Geldersekade 39 vervangen. De nieuwe voorgevel wordt dan voorzien van een eclectische winkelpui, twee woonverdiepingen en een geveltop met een driehoekig fronton. Van deze gevel resteert slechts een zeer globale tekening uit 1904.

Ontwerper van de eclectische winkelpui uit 1892 is J.J.P. Thüring. Thüring was een timmerman en aannemer. Het is niet bekend, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat hij een architecten- of ontwerpersopleiding heeft genoten. Gezien zijn oeuvre, bestaande uit veel winkelpuien en winkelhuizen, lijkt het aannemelijk dat hij gebruik heeft gemaakt van modellenboeken. Het toepassen van de eclectische stijl (waarin elementen uit verschillende stijlen worden gecombineerd) past hierbij. De pui van Geldersekade 39 is opvallend rijk gedetailleerd. Mogelijk heeft Thüring behalve de winkelpui ook de geveltop met fronton ontworpen en gerealiseerd. Deze past goed bij een eclectische architectuur.

De stijl van Thüring en onze gevel
Aan de hand van bovenstaand overzicht is in grote lijnen te concluderen dat de vroegere werken van Thüring, rond 1890, vooral opgetrokken zijn in een eclectische stijl, met veel houten elementen. Na 1895 is zijn architectuur neoclassicistisch van aard en maakt Thüring ook meer gebruik van natuurstenen elementen. Vanaf 1900 verandert de stijl in neorenaissance, met natuurstenen en bakstenen decoraties. Het laatst bekende werk van Thüring betreft een Jugendstil-stijl pui.

Het waarschijnlijk houten fronton op de geveltop van ons pand past bij de eclectische winkelpui, qua architectuur en materiaalgebruik. Het is dus stilistisch mogelijk dat de geveltop gelijktijdig met de eclectische winkelpui is ontworpen door Thüring. Ook een iets latere realisatie van de geveltop is aannemelijk: een houten fronton past zeker ook bij de neoclassicistische architectuur van Thüring van na 1895.

2. Is de gehele voorgevel gelijktijdig verbouwd?

Het aanvullende onderzoek wees verder uit dat het mogelijk is dat de verdiepingen en de topgevel van de voorgevel gelijktijdig zijn opgemetseld, vooral gezien de gelijke maat van de bakstenen. Hierbij zijn hergebruikte kozijnen toegepast. Het is aannemelijk dat dit gelijktijdig gebeurd is met het bouwen van de winkelpui in 1892, gezien de architectuur en periode (tussen 1890 en 1904) waarin de geveltop is gerealiseerd.

3. Daarnaast is het ook nog goed om te weten hoe het zit met de achtergevel: komt het ornament dat nu op de achtergevel zit oorspronkelijk van de voorgevel?

Concluderend kan worden gesteld dat het metselwerk van de achtergevel, gezien de gelijke baksteenmaten en 10-lagenmaten (de maat van tien baksteenlagen met voegen) van de verdiepingen en geveltop, waarschijnlijk vanaf de opkamer in één keer is vernieuwd. De vensters van de achtergevel zijn waarschijnlijk allemaal hergebruikt. Mogelijk zijn de vensters van de tweede verdieping en de geveltop afkomstig van de oorspronkelijke voorgevel. Ook aan de hand van de gevelbreedte van de voor- en achtergevel is het maat-technisch mogelijk dat de geveltop van de achtergevel oorspronkelijk onderdeel van de voorgevel was.

Eindconclusie

Eind negentiende eeuw is de oorspronkelijke klokgevel, die waarschijnlijk naar de achtergevel verhuisde, vervangen door de huidige driedeling met de winkelpui, woonverdiepingen en geveltop die waarschijnlijk tegelijkertijd zijn opgemetseld. De winkelpui is in 1892 ontworpen. De nu incomplete geveltop bestond rond 1900 uit een gemetseld middendeel met uitspringende gemetselde banden, een venster, een hijsbalk en een beëindiging met een driehoekig fronton. Dit middendeel was aan beide zijden geflankeerd door een daklijst met daarboven een paneel. Zowel het fronton, de daklijsten als de opstaande panelen waren waarschijnlijk van hout. Dit past ook bij de gehanteerde eclectische architectuur, waarin Thüring rond 1890 veel houten elementen toepaste. Het is dan ook aannemelijk dat Thüring ook de ontwerper was van de geveltop en dat de gehele voorgevel (min of meer) gelijktijdig is gebouwd.

We zijn dankzij dit onderzoek gelukkig weer wat verder gekomen met onze zoektocht welke top ons monumentje sierde. We gaan nu alle opties naast elkaar leggen en daarna met Bureau Monumenten en Archeologie bespreken wat de meest passende optie is. We houden u op de hoogte.

We zijn nog steeds op zoek naar meer informatie

We zijn op zoek naar meer verhalen en foto’s van ons jubileumpand. Dus mocht u die hebben, neem dan graag contact op met Stella van Heezik, 020-5200075 / 06-53434767 of stella@stadsherstel.nl.

Bronnen:

Bouwhistorisch onderzoek Lotte Zaaijer en Jeroen van der Kuur