Melkhuisje Velsen-Noord met vereende krachten gered van sloop

Het was ‘vijf voor twaalf’ toen een van de bewoners van de Grote Hout- of Koningsweg in Velsen-Noord aan de bel trok voor een laatste reddingspoging van het ‘melkhuisje’: een karakteristiek pand uit 1904 op de nominatie om gesloopt te worden voor nieuwbouw. Hij mobiliseerde de buurt en erfgoedredders om zijn petitie te ondertekenen. Met succes: de gemeenteraad stemde unaniem voor behoud.

Melk voor staalbedrijf Hoogovens

Veel Velsen-Noorders hebben herinneringen aan dit vertrouwde, beeldbepalende pand. Gelegen aan een van de belangrijkste oude wegen vormt het vanuit het Westen de entree van het dorp. Hier bestierden twee generaties melkboeren hun handel: Jan Metzelaar ging nog met paard en wagen langs om melk te verkopen in het dorp en bij staalbedrijf Hoogovens. Het paard stond achter de woning in de wei.

Zoon Jan Martens verkocht naast melk van alles: van koekjes, tot potten groente, frisdrank en gekoeld bier waarvoor men zelfs in de avonduren nog langs kwam. Toen de supermarkten terrein wonnen sloot de winkel. De gemeente kocht het pand in 2004 voor nieuwbouwplannen die destijds niet doorgingen; vervolgens bewoonden anti-krakers het pand dat in steeds slechtere staat van onderhoud verkeerde. Zodat uiteindelijk alleen nog sloop aan de orde leek, de vergunning was al verleend.

Sloop dreigde al jaren

In 2016 kwamen Delta Onroerend Goed en de gemeente Velsen tot overeenstemming over de herontwikkeling van het terrein van het voormalige Hoogovens conferentiecentrum ‘De Schouw’ uit 1967. Binnen de grenzen van dit plangebied bevindt zich ook het ‘melkhuisje’ aan de Grote Hout- of Koningsweg 178.

Het conferentiecentrum, later in gebruik als cultureel centrum, had al enige jaren geleden de deuren gesloten en was in verval geraakt. Krakers hadden er intrek genomen. Nadat deze vertrokken waren en de nieuwe eigenaar saneringswerkzaamheden had laten uitvoeren, brandde het leegstaande pand in januari 2018 grotendeels af.

Daarna bleef het lange tijd stil rondom het project. In mei 2020 kwam de gemeente met het bericht mee te werken aan het nieuwbouwproject ‘De Schouw’, bestaande uit de bouw van 36 eengezinskoopwoningen. In deze plannen was geen ruimte voor zowel het voormalige congrescentrum als het ‘melkhuisje’.

Initiatief van buurtbewoners

In afwachting van het besluit van de Velsense gemeenteraad ontstond vanuit de buurt een scenario waarin de woning behouden kan blijven binnen de bestaande plannen, zonder dat dit de voortgang belemmert. Stadsherstel werd benaderd als betrouwbare, solide partij. Delta Onroerend Goed had geen bezwaar tegen behoud. Een van de buurtbewoners startte een actie via petities.nl, die binnen korte tijd door honderden betrokkenen werd ondertekend. Erfgoedredders pikten de berichten snel op via Twitter. Ook Cuypersgenootschap, die zich inzet voor het behoud van 19^e en 20^e-eeuws bouwkundig erfgoed, steunde de actie en benadrukte de historische waarde van het pand als onderdeel van een stedenbouwkundig ensemble van vroeg 20e-eeuwse woningbouw tezamen met drie gemeentelijke monumenten uit 1913 direct aan de overzijde van de straat.

Het buurtinitiatief had effect: de gemeenteraad pleitte unaniem voor behoud van het statige, herkenbare gebouw. Het is een mooi voorbeeld van een enkele erfgoedliefhebber die het eerste steentje een zetje gaf en de juiste partijen wist samen te brengen met een gedeelde missie. Zo bleek dat het college zich voorheen niet bewust was geweest van de waarde van het ‘melkhuisje’, omdat het geen monumentenstatus heeft. Mogelijk komt hier verandering in als het eenmaal in ere hersteld is.

De komende periode zullen wij gezamenlijk met gemeente en ontwikkelaar in gesprek gaan over de toekomst van dit gebouw. Daarbij zal ook aan de orde komen of Stadsherstel als eigenaar kan optreden, of dat de ontwikkelaar dit zelf doet. Met als gezamenlijk doel dat het ‘melkhuisje’ straks het nieuw te bouwen wijkje kan sieren: oud en nieuw naast elkaar.

Bronnen:

• Noordhollands Dagblad
• IJmuider Courant
• Petities.nl ‘Red het ‘melkhuisje’ in Velsen-Noord’
• Bestemmingsplan De Schouw Velsen-Noord, voorontwerpbestemmingsplan 17-04-2020
• Monumenten Velsen-Noord (velsen.nl)