Kijk straks ‘koninklijk’ op de Haarlemmerpoortklok

Je staat er niet meteen bij stil, maar een openbare klok is één van de belangrijkste eyecatchers op plekken als het Haarlemmerplein. Vele passanten zullen blij zijn als de wijzers en het uurwerk op de Haarlemmerpoort weer bewegen. Momenteel wacht de klok op een grondige beurt bij de Koninklijke Eijsbouts Klokkengieterij. We vroegen Theo van der Linden van Eijsbouts wat er moet gebeuren.

Om meteen maar dramatisch te beginnen; de klok heeft zichzelf de afgrond ingedraaid, toch?

“Er zijn in het verleden netten voor de klok en haar ornamenten geplaatst, om haar te beschermen tegen de duiven en voor de veiligheid. Het laagje bladgoud op de Romeinse cijfers en de wijzers is flinterdun, toch ligt vandalisme op de loer als plekken als deze verwaarlozen. Degene die de netten ophing, hield geen rekening met de wind en de draaiende wijzers. Dus de wijzers hebben zichzelf vastgedraaid en door het grote verzet ging het uurwerk stuk. De wijzers zijn uiteindelijk vastgelopen.”

Dus die wijzers gaan jullie vervangen.

“Ja, de wijzers zijn overigens bij wijzerplaten als deze de meest onderhoudsgevoelige onderdelen. Vogels vinden het prettig om erop te gaan zitten, vooral om kwart voor drie en kwart over negen. En dan krabben ze het goud eraf. Deze klok krijgt overigens als geheel van wijzerplaten plus moederklok grondig onderhoud. En ze zullen weer blinken door een nieuwe laag bladgoud.”

Want het uurwerk heeft ook zijn beste dagen gehad, begrepen we.

“We gaan de moederklok vervangen voor een digitale variant. De oude elektrische klok functioneerde nog wel, maar er is nieuwe technologie ontwikkeld die ervoor zorgt dat de klok structureel honderd procent op tijd loopt en automatisch omschakelt bij zomer- en wintertijd. Na vervangen kan zij weer twintig jaar mee.”

Hoe oud is de huidige klok?

“Wij hebben haar zo’n zestig jaar geleden voor het laatst vervangen. Destijds was het een overgang van mechanisch naar elektrisch. De koperen wijzerplaten zijn nog uit de bouwtijd van de poort.”

Wat is het leukste moment bij het repareren van een klok als deze?

“Het terugplaatsen. Dan heb je echt eer van je werk. Dat je ziet hoe alles straalt en blinkt, hoe het aangezicht vanaf het plein erdoor opknapt.”

En wat is de grootste uitdaging?

“Dat valt in dit geval wel mee. Wij werken regelmatig met apparaten van drie diameter. Voor ons is een klok als deze, met een diameter van 1.10, niet zo’n hele grote klus. De uurwerken en wijzerplaten aan de stads- en grachtzijde hebben we al in 2014 gedemonteerd en opgeslagen. Natuurlijk blijft het altijd mooi om mee te werken aan markante gebouwen met historie. We doen het vaker; onlangs nog de klok van het Amstelstation, die van de Muiderpoort staat ook op stapel.”

De Koninklijke Eijsbouts te Asten is een bedrijf met een lange traditie. Dankzij jullie staat er in Asten een klokkenmuseum, er gebeurt in jullie werkplaats meer dan restauratie. Jullie zijn zelfs de grootste klokkengieterij ter wereld. Wat moet je doen om de grootste te worden?

“Ik denk dat het vooral belangrijk is dat we voortdurend blijven ontwikkelen. In tegenstelling tot veel andere gieterijen, die vooral blijven vasthouden aan de oude tradities, zoeken wij steeds naar mogelijkheden om het gietproces te verbeteren. We gebruiken graag nieuwe technieken. We werken onder meer samen met de TU in Eindhoven. En ons netwerk van wederverkopers zit verspreid over de gehele wereld.”

Jullie leveren internationaal, hoe moeten we dat zien?

“Ik werk zelf ruim dertig jaar voor Eijsbouts en reisde in mijn tijd als wereldmonteur heel veel naar de VS, Azië en vrijwel alle landen van Europa.”

Zijn jullie ook verantwoordelijk voor klokkengeluid dat we op de Amsterdamse straten kunnen beluisteren?

“Ik denk dat negenennegentig van de honderd Amsterdamse klokken door onze servicedienst onderhouden wordt. Een van onze collega’s heeft er een fulltime baan aan om alle klokken in het Amsterdamse te onderhouden. En als je de klokken van het Concertgebouworkest hoort, weet je voortaan wie ze zo liet klinken. Ook twee van de drie klokken op treinstations in Nederland zijn van ons, waaronder die van Amsterdam CS.”