Grote opkomst bij Haarlemse openstellingen 4 mei

Op 4 mei waren twee bijzondere Stadsherstelpanden te bezoeken tijdens de Haarlemse editie van Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet: het Rosenstock-Huessy Huis en het Joods Gemeentegebouw. Een mooie gelegenheid voor belangstellenden om ons erfgoed - ook dat met een beladen element - te beleven met verhalen op de plek waar die verhalen zich afgespeeld hebben.

De lezing in het Rosenstock-Huessy Huis en de rondleidingen in het Joodse Gemeentegebouw brachten het verleden weer even dichtbij. Mensen waren geraakt, bijvoorbeeld bij het zien van de historische foto’s van de bewoners in hun woning. Of, zoals iemand schreef: “Vandaag kon je nog letterlijk je hand leggen op originele plekken in het gebouw. De verhalen voelen op wat nu geschiedenis is vanaf 1888”.

Lezing Rosenstock-Huessy Huis

Bij het Rosenstock-Huessy Huis spraken Frank en Tonny Habraken, twee kleinkinderen van de drukker die hier in de Tweede Oorlog woonde en werkte en die na het maken van illegaal drukwerk verraden en gefusilleerd is.
Zij zouden dit doen in zijn voormalige woonhuis dat we net opgeknapt hebben en dat nu weer bewoond zal gaan worden door leden van de woongroep. Vanwege de grote belangstelling van circa 85 personen moest het gezelschap echter uitwijken naar de mooie kapel van het voormalige Sint Jacobs Godshuis. Ook een toepasselijke plaats want de katholieke drukker was hier regelmatig te vinden. En men kon hier direct het glas-in-lood van de hand van glazenier Balendong bewonderen. Bij de zoektocht naar het illegale drukwerk bleven de onderduikers onontdekt en ook Habraken praatte zijn mond niet voorbij. Na de Tweede Wereldoorlog spaarden onderduikers en zusters het geld bij elkaar voor de herdenkingsramen, uit dankbaarheid dat zij gespaard zijn gebleven.

Het was een bijzondere middag. Het verhaal van drukker Habraken is lange tijd onverteld gebleven, de geschiedenis lag te gevoelig bij zijn weduwe en kinderen. Kleindochter Tonny kreeg pas in 1977 de brief onder ogen die haar oma in mei 1945 aan haar vader schreef om hem in te lichten over het gebeurde. Deze brief las zij nu voor. Ook sprak zij haar dank uit dat in samenwerking met het Rosenstock-Huessy Huis en Stadsherstel een ander origineel herdenkingsraam, met daarop een beeltenis van haar opa, teruggeplaatst zal worden op een mooie plek in het complex. Ook zal het binnenplein hernoemd worden naar Habraken.
Naast Tonny en Frank nam ook Willemien Spook, onder andere voormalig stadsdichter van Haarlem, het woord. Zij droeg een gedicht voor.

Wie had dat kunnen denken dat hij nooit meer terug zou komen, en dat hij helemaal niets heeft kunnen zeggen, of niemand van ons meer heeft kunnen zien of spreken.

Uit de brief van weduwe Habraken aan haar oudste zoon, mei 1945

Joods Gemeentegebouw

In de Lange Wijngaardstraat kon het Joods Gemeentegebouw eenmalig vóór restauratie bezichtigd worden. Dat dit veel mensen zou trekken hadden we wel verwacht gezien het bijzondere karakter en de media-aandacht. Maar toen we de deuren om 12 uur openden en zich een lange rij had gevormd in het smalle straatje overtrof dat toch de verwachtingen. Minstens 315 mensen zijn door het pand gegaan, een heel divers gezelschap van buurtgenoten, historici, holocaust-overlevenden, Haarlemmers die – via Open Joodse Huizen of in de pers – over het open huis gehoord of gelezen hadden en natuurlijk ook Vrienden van Stadsherstel.
De toekomstige gebruiker Stichting Joods Gemeentegebouw Haarlem (JGH) verzorgde rondleidingen. Dit zouden ze eens per uur doen, maar gezien de grote belangstelling hebben ze dit vrijwel onafgebroken gedaan.

Maar door zo in het verleden te kijken, kan ik juist weer verder vooruit.

Judith Zilversmit, journalist en nabestaande van de familie Zilversmit

Door het pand heen waren historische foto’s opgehangen, zoveel mogelijk op de plek waar ze genomen zijn. Een klas vol kindertjes, de bestuurders met de opperrabbijn aan de vergadertafel in de grote zaal, de dochter van de conciërge die uit het raam kijkt, een huiselijk tafereel met haar verloofde.

Die mensen zijn er dus niet meer, dat geeft kippenvel

Bezoekster Joods Gemeentegebouw

De bezoekers waren onder de indruk van het gebouw en de geschiedenis ervan en bleven vaak nog even napraten op straat. Ook waren er veel mooie woorden voor de op handen zijnde restauratie door Stadsherstel en de toekomstige bestemming van het pand: kantoorruimte, vijf appartementen en een historisch, educatief en cultureel centrum waarmee het Joodse leven in Haarlem en omgeving zal herleven.

Wij hopen nog dit jaar van start te gaan met de restauratie en laten u natuurlijk na afloop het resultaat weer zien. Houdt u voor de ontwikkelingen onze nieuwsbrief in de gaten.