Ben Ali Libi humoristisch goochelaar
Ben Ali Libi humoristisch goochelaar
In de Schatkamer van het Gemeentearchief van Amsterdam is tot 23 augustus een presentatie te zien rondom ‘Professor Ben Ali Libi’, de man die als illusionist en goochelaar tot ver in de donkere oorlogsjaren voor een lach en verwondering wist te zorgen. Ben Ali Libi woonde als kind in ons pand aan de Koestraat 13 2 hoog voor.
De echte naam van ‘Professor Ben Ali Libi’ is Michel Velleman (1895-1943). Hij wist zich als ‘humoristisch goochelaar’ in de jaren dertig aan de armoede te ontworstelen. Met zijn ouders en in totaal nog vijf andere broertjes en zusjes woonde hij op een halve etage 2 hoog in de Koestraat op nummer 13. In het dossier van de sociale dienst zijn nog allerlei documenten te vinden over zijn straatarme ouders zoals ziekenbriefjes, want zijn vader was hartpatiënt. Maar ook zijn er nog briefjes bewaard waarin ze aangeven dat ze het zo slecht hebben en waar ze om steun vragen. In een ander document staat goed verwoord hoe de toestand in huize Velleman was:
‘’Ja de toestand is daar verschrikkelijk bedden zijn er niet, ze liggen geheel onder lompen dus verlang ik zo spoedig mogelijk voldoende bedden.’’ (Michel is dan 15 jaar)
De meeste Joodse artiesten kwamen uit arbeidersgezinnen, want vanaf 1812 mocht je pas een beroep uitoefenen en dan nog werden ze geweerd. Goochelen was een vrij beroep dus dat kon wel. Op markten werd vaak opgetreden en dat waren vaak de grootste artiesten. Zoals het komische duo ’heel wat en ½ wat’ die op het Amstelveld optraden. Te zien is dat ook zij er als echte ‘gentelmens en proformers’ uitzagen.
Het komische duo ’heel wat en ½ wat’
Maar met Michel ging het beter. In 1921 was hij getrouwd en had twee kinderen. Ze kleedden zich prachtig met mooie jassen en hoeden en ze flaneerden vaak op terrasjes en over de boulevard. Hij woonde ook mooi in de Biesbosstraat en had een telefoon. En dat was zeer bijzonder. Hij had zich dus gesetteld als goochelaar.
Hij was erg populair geworden in de jaren ‘30 en trad veel op. Iedereen die hem zijn kunsten zag vertonen, raakte in zijn ban. Van kinderen tot de echtgenoot van koningin Wilhelmina, prins Hendrik, en de Duitse keizer Wilhelm II. Hij liet dan ook op zijn kaartje boven zijn naam een kroontje zetten en noemde zich hofgoochelaar en feestarrangeur.
In de oorlog ging het slechter met hem, hij kon zelfs zijn vergunning van 30 gulden niet meer betalen. Tijdens een razzia in juni 1943 werden Michel en zijn vrouw Anna uit hun woning gehaald en gedeporteerd naar vernietigingskamp Sobibór, waar ze kort na hun aankomst op 2 juli werden vermoord.
Zonder het ontroerende gedicht dat schrijver en dichter Willem Wilmink over Velleman schreef, zou de naam Ben Ali Libi nog slechts bij enkelen een herinnering oproepen. In de documentaire Ben Ali Libi (2015) van Dirk Jan Roeleven, die nu onderdeel is van de presentatie in het Stadsarchief, draagt Joost Prinsen, door emoties overmand, Wilminks woorden voor. Deze bijzondere documentaire vertelt niet alleen het verhaal van één man die in zijn tijd voor velen belangrijk was, hij vertelt via hem het grote verhaal van de Sjoa.
Bekijk hier de documentaire die op 4 mei 2015 te zien was op de televisie.
Over de Koestraat 13
Het zeer verwaarloosde 16e-eeuwse vierraams huis met een 18e-eeuwse klokgevel kocht Stadsherstel in 1988 waarna de restauratie in 1993 aanving. Het rijksmonument bezit een opmerkelijke breedte van 6 meter en is uniek voor deze straat. Na restauratie zijn in dit pand, met geringe diepte, vier twee kamerwoningen gerealiseerd.
Lees hier meer over de Koestraat in het artikel 'De Koestraat sjiek en sjofel' in Ons Amsterdam.