Aangekocht: wederopbouw topmonument met prachtgevel

Primeur: Stadsherstel heeft zijn eerste naoorlogse monument aangekocht. De Pinksterkerk in Heemstede is één van de honderd Nederlandse topmonumenten uit de wederopbouwperiode 1940-’65. Het hoogtepunt is de fenomenale glas-in-betongevel in filigrain stijl.  

“We zijn natuurlijk extra blij met deze aanwinst”, vertelt adjunct-directeur Michiel van der Burght van Stadsherstel. “Een naoorlogs topmonument koop je niet elke dag aan.”
De gereformeerde Pinksterkerk is één van de meest opmerkelijke monumenten van Heemstede. Alle aandacht van het verder sobere bouwwerk gaat naar die ene lange glas-in-betongevel aan de voorkant; dankzij de geometrische vormen in reliëf is het een uniek werk. Wat daar achter zit is minstens zo bijzonder. In wel zeventig verschillende tinten kleurt het glas-in-beton de lichtinval van de grote kerkzaal. Het gebouw staat er sinds 1956 en is ontworpen door de architecten Chr. Nielsen, J.H. Spruit en W. van der Kuilen, die naam maakten met woning- en kerkenontwerp.

DIT IS DUIDELIJK EEN HERBESTEMMING

“Dat ons eerste wederopbouw monument een kerk is, verbaast me niet”, zegt Van der Burght. “Vrijwel alle monumentale gebouwen vanaf de tweede helft van de vorige eeuw verkeren in goede staat. Zo ook de kerken. Maar door de leegloop van die gebouwen moeten zij herbestemd worden om ze te behouden en dat gaat Stadsherstel doen bij deze kerk.”

De Pinksterkerk is een moderne kerk zonder toren op een rechthoekige plattegrond. Hij is opgetrokken in gewapend beton en baksteen en heeft een plat dak. Het gebouw is acht meter achter de rooilijn geplaatst op een terrein van circa 24 bij 50 meter en werd in 1957 in gebruik genomen. Qua typering noemen we het een verdiepingskerk: de kerkzaal staat bovenop een souterrain met vergader- en andere ontmoetingsruimtes.

HET PINKSTERVERHAAL

Kunstenaar Berend Hendriks (zie kader) ontwierp het glaskunstwerk van 21 x 5 meter in de gevel, hetgeen het Pinksterverhaal verbeeldt waarbij de ‘heilige geest over de apostelen neerdaalt’. Ondanks de nadruk op geometrie in de vormen, zijn de afbeeldingen uit de vertelling duidelijk herkenbaar. Er staan onder meer ‘de zeven apostelen’ en een doorboorde hand waar een duif uit opvliegt, het symbool voor de Heilige Geest. Het kunstwerk bestaat uit negentien vlakken in wisselende glasdikten. Het verlicht het kerkinterieur in verschillende sferen, afhankelijk van het tijdstip van de dag en het seizoen.

één van de 100 topmonumenten uit de wederopbouwperiode 

In 2010 kreeg de Pinkersterk officieel de status ‘rijksmonument’, omdat het een karakteristiek voorbeeld is van naoorlogse kerkenbouw. Onder het bewind van toenmalige staatssecretaris Plasterk werd het in 2007 opgenomen in de voorlopige lijst van 100 topmonumenten uit de wederopbouwperiode 1940-’65. De Protestantse gemeente Heemstede deed het pand van de hand omdat ze eigenaar is van nog een ander gebouw in Heemstede. Deze Oude Kerk was toereikend voor het gebruik.

NIEUWE BESTEMMING

De kerkzaal wordt al gehuurd door verschillende orkesten die hier repeteren. Zij blijven natuurlijk van de zaal gebruikmaken. Dat geldt ook voor de huiswerkbegeleiding. Daarnaast kunnen anderen de zaal huren voor verschillend gebruik zoals: buurtactiviteiten, vergaderingen etc. In het souterrain verwelkomen wij vanaf januari 2019 Rozemarijn, een antroposofische zorginstelling. Rozemarijn verzorgt dagbesteding als woon- en werkgelegenheid voor kinderen en (jong) volwassenen met verstandelijke of meervoudige beperkingen en/of psychiatrische kwetsbaarheid.

Om bovenstaand gebruik in het gebouw mogelijk te maken, past Stadsherstel op enkele plaatsen het niet monumentale interieur aan. Michiel van der Burght: “Dat gaat om kleine dingen als extra toiletten, een goede afscheiding tussen verschillende ruimtes, meer niet.”

De kerk is op 1 oktober officieel leeg overgedragen aan Stadsherstel.