± 1800
Bouw huis
Z
Zonnewijzerspad 7
Zonnewijzerspad 7, ZaandamDit dubbele huis aan het Zonnewijzerspad op de Zaanse Schans stond tot 1965 aan het Weeshuispad 1 te Zaandijk. Het 19e eeuwse huis werd in dat jaar, wiegend tussen twee kraanwagens, over de weg verplaatst naar de Zaanse Schans. Het was het geboortehuis van Neeltje Mulder, die haar jeugdherinneringen opschreef. Later woonde haar stiefzoon de smid Cornelis Honig er, die nog iets bijzonders naliet bij het huis.
1833
Geboorte Neeltje Mulder
1965
Verplaatsing huis naar Zaanse Schans
1969
Rijksmonument
2009
Stadsherstel tijdelijk eigenaar via Stadsherstel Zaanstreek
Nu
Woning
Het huis
Uitbundig houtsnijwerk
‘Uit den goeden ouden Tijd’
Neeltje Mulder schreef in haar jeugdherinneringen, opgetekend in het boek ‘Uit den goeden ouden Tijd’ met liefde over het huis waar zij op 1 januari 1833 werd geboren.
“Niet in een der grootste huizen van Zaandijk werd ik geboren maar, toen in mijn oog, het aangenaamste”, aldus Neeltje in haar memoires. Het is dan ook een bijzonder dubbel woonhuis, dat gekenmerkt wordt door twee bouwstijlen.
Het huis, gebouwd rond 1800, trekt het oog meteen naar de vooruitspringende zijvleugel, voorzien van hoekvensters, uitgezaagde windveren en uitbundig houtsnijwerk aan de dak- en gootlijsten. Het zijn met name de bekroningen van de gevelhoeken die het pand een deftig uiterlijk geven. Feitelijk werd hiermee een trend in gang gezet die in de late 19e eeuw volop navolging vond.
Qua bouwstijl illustreert het pand de overgang van het classicisme naar de romantiek. Terwijl het classicisme de klassieke oudheid als inspiratiebron heeft, met aandacht voor compositie, ordelijkheid en symmetrie, richt de eind 18e eeuw in zwang rakende romantiek zich juist op het loslaten van regels en voorschriften. De romantische stroming, ook wel neogotiek genoemd, staat bol van vormen met spitse torens en verticale lijnen.
Bewoner
Geboortehuis
Zij heeft haar jeugdherinneringen opgeschreven
Neeltje Mulder (1833-1912) was vanaf haar 22e jaar de 3e echtgenote van de toen 39-jarige historicus Jacob Honig Jansz. Jr., die als makelaar en assuradeur ook enige tijd burgemeester van Zaandijk was. Uit Honig’s 1e huwelijk waren reeds drie kinderen geboren, zodat Neeltje, door met Jacob te trouwen, ook moeder werd over zijn kinderen.
Neeltje schreef in haar 76e levensjaar nog het aardige en informatieve ‘Uit den goeden ouden tijd’ (Koog 1912). In deze memoires wordt een interessant beeld gegeven van het 19e-eeuwse gezins- en dorpsleven. Het beschrijft haar jeugdherinneringen vanaf haar 7e jaar, omstreeks 1840, en speelt zich grotendeels af rond het Weeshuispad 1, waar Neeltje Mulder in 1833 geboren was.
Neeltje heeft door haar goede geheugen en schrijfkunst een prachtig tijdsdocument achtergelaten dat heden ten dage nog de nodige ver- en bewondering van de lezer wekt. De inhoud is ingedeeld in hoofdstukken met de titels: Woning en Bewoning, Kleding, Het Kind, Dienstboden, Postwezen, Familie- en Vriendenkring, Bruiloftsgewoonten, Onze Buurt, Familie- en Geslachtsnamen, Uitstapjes en Vermaken, IJsvermaak, Begrafenis- en Rouwkleding, De Geneeskunde en haar Dienaars, Onderwijs en als laatste Herinneringen op Kerkelijk gebied.
Zij heeft nog mee mogen maken dat de eerste druk van haar boek bijzonder snel werd uitverkocht. Op 80-jarige leeftijd overleed Neeltje. Zij was een bijzonder geliefd en gewaardeerd persoon.
Smederij
Honing
Op het stalen hek zijn bijenkorven aangebracht
Het huis waar Neeltje Mulder vanaf ongeveer 1860 met haar man Jacob Honig Jansz. in ging wonen, is ook naar de Zaanse Schans verplaatst. Het heette ‘Koopmanshuis De Mol’ en stond aan de Lagedijk 238. Later ging Jacobs zoon Gerrit Jan Honig hier wonen.
De latere bewoner van het pand aan het Weeshuispad 1, waar Neeltje en haar Jacob hun huwelijk in 1855 begonnen, was Jacob’s zoon (en Gerrit Jan’s broer) Cornelis Honig, hij had een smederij aan het Hazepad. Hij heeft zijn visitekaartje achtergelaten bij het pand, in de vorm van een prachtig gesmeed hek, met op de stijlen goudkleurige bijenkorfjes uit zijn familiewapen. Het huis heeft toen Cornelis er ging wonen, waarschijnlijk ook dienst gedaan als smederij.
Nog later in de tijd bood Weeshuispad 1 onderdak aan antiekwinkel ‘De Zaansche Schouw’ van Henk Binsbergen. Van deze Henk is bekend dat hij ook werkte als decoratieschilder.
Het pand is – gezien zijn relatief geringe ouderdom – een jonkie op de Schans en vertegenwoordigt de jongste fase van de Zaanse houtbouw tussen de oudere panden.
Tip. Wandel of fiets langs o.a. dit pand
We hebben een leuke Stadsherstelmonumentenroute waarbij u al wandelend of fietsend langs 42 Stadsherstelmonumenten in de Zaanstreek komt.
Rol van Stadsherstel
Diepe bedstede
Bij de restauratie van het Weeshuispad in 1965 door de stichting de Zaanse Schans werd dankbaar gebruik gemaakt van het gedetailleerde verslag dat mevrouw E. Aten-Honig, de dochter van Cornelis Honig, maakte van haar ouderlijk huis. In het kort de indeling: beneden de voorkamer met rood marmeren schoorsteen, een opkamertje met trapje naar de zolder, een diepe bestede en een klein kantoortje. Links het ‘zuidkamertje’ met ramen in de hoeken.
Achter de voorkamer een keuken met smuiger en een toegang tot de kelder en daar weer achter een kamerschot met moderne keuken. Boven twee slaapkamers en een badcel. Achter het huis een open afluiving (een aan één zijde van een zadeldak lager doorlopend afdak), eindigend in de schuur. Het huis kreeg aan de overkant van het straatje ook een overtuintje.
Wij hebben dit pand en meerdere panden van de Zaanse Schans enige jaren in eigendom gehad, omdat de stichting de Zaanse Schans in slecht weer beland was. Ook nu adviseren we de stichting nog steeds op het gebied van onderhoud, subsidies, leningen en huurrecht.
Meer informatie
Bronnen:
Historische vereniging Koog-Zaandijk
Oneindig Noord Holland
Zaanwiki.nl/encyclopedie/doku.php?id=honigh
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed
Beeldbank Rijksmuseum
Delpher
