Zaandijkerkerk

De bewogen geschiedenis van de kerk

Zaandijk, ontstaan in 1494, bouwde een kerk toen het dorp anderhalve eeuw bestond. Vóór die tijd preekte men in een oude boerderij, of gingen de inwoners naar Westzaan. De Nederlands Gereformeerde Zaandijkers hadden op een gegeven moment genoeg van deze barre tochten langs overstromende sloten, zodat op 1 april 1642 dominee Jacobus Borstius de eerste preek in de Zaandijkerkerk kon houden. Dat kon zo doorgaan totdat in 1878 een grote brand de kerk verwoestte.
In 1880 werd de herbouwde kerk op de oude fundamenten ingewijd. Een stuk oude muur is nog te zien bij de consistoriekamer, het rechthoekige gebouw dat aan de kerk grenst.
Lees HIER meer over de consistorie.

In de 20e eeuw zorgde de ontkerkelijking ervoor dat er steeds minder religieuze activiteit in het gebouw plaatsvond. Toen Zaandijk in 1972 samenging met Koog aan de Zaan, verhuisde de parochie naar Koog en kwam de kerk leeg te staan. In 1978 opende er een cultureel centrum, in de jaren tachtig werden de muren zwart geverfd en kon je er Lasergamen. Maar vanaf 1987 stond de kerk opnieuw leeg. Een projectontwikkelaar werd eigenaar en wilde de kerk slopen.

Losse doosjes en zichtlijnen in de kerk

De woningen zijn, met veel respect voor het monument, als een soort doosjes in het monument geplaatst. Ze zijn zodanig ingebouwd dat vanuit elke positie de hoofdvorm van de kerk beleefbaar is. Ook de prachtige, monumentale houten dakconstructie met de Hammerbeam spanten, een Britse uitvinding die in Nederland zeer weinig voorkomt, is in het zicht. De vrije ruimte in de kerk is op deze manier getransformeerd tot een imposante collectieve privé entreeruimte voor de bewoners.

De uit twee verdiepingen bestaande, kubusachtige appartementen zijn uitgevoerd in de traditie van de Zaanse houtbouw. Ze zijn voorzien van grijswit geverfde planken en grote ramen met uitzicht op de ‘binnenplaats’. Een rauwe uitstraling domineert, niet alleen omdat nieuw pleisterwerk op de binnenmuren van de kerk ontbreekt, maar ook omdat glas in de oorspronkelijke kerkramen is weggelaten; de langwerpige gaten voorzien nu de ruimte van frisse lucht.

Ook de lichte constructie vormt een goed contrast met de zware massieve muren van de kerk. De nieuwe trappen zijn geïnspireerd op de vormgeving van het oude preekgestoelte in de kerk. Ze leiden de bewoners via een spectaculaire route naar hun woning. Er is gekozen voor open trappen en een open trappenhuisstructuur om de doorzichten zo goed mogelijk in stand te houden.

Over De Heeren van Zorg en autisme

De tien woningen voor jongvolwassenen met ASS in de Zaandijkerkerk zijn meteen na de restauratie betrokken. De cliënten van De Heeren van Zorg leven vaak een teruggetrokken leven. De wil om sociale contacten aan te gaan en een zinvol leven te leiden is er zeker, maar het lukt ze vaak niet om dit zonder hulp voor elkaar te krijgen. De Heeren van Zorg biedt de ondersteuning aan de cliënten die nodig is om sociale vaardigheden aan te leren, zodat zij deel kunnen nemen aan de maatschappij. Deze vorm van woonbegeleiding is aantoonbaar succesvol. Gemiddeld duurt het 3 jaar om een cliënt zo zelfstandig mogelijk te laten worden en een zinvolle invulling van zijn of haar leven te laten hebben.

Een omgeving met gecontroleerde en voorspelbare prikkels, zoals de Zaandijkerkerk waar men zich kan terugtrekken op het moment dat dit wenselijk is, is prettig. In de kerk is begeleiding aanwezig die de bewoners gedurende de week de ondersteuning geven die nodig is om nieuwe vaardigheden te laten ‘inslijten’.

In Noord-Holland is een groot tekort aan woningen voor (jong)volwassenen met ASS die zelfstandiger willen worden. Daarom realiseren we dit concept in meerdere monumenten, zoals: het Rosenstock-Huessy Huis in Haarlem, Fort bij Krommeniedijk in Uitgeest, Huis Duinlust in Bennebroek en de Fronik boerderij in Zaandam.

Zaandijkerkerk valt 3x in de prijzen

Dit bijzondere project heeft verschillende prijzen gewonnen. De publieksprijs van de Holland Call (onontdekte parels in Noord-Holland, waarbij dit project als inspiratie dient voor meerdere leegstaande kerken), hebben we als eerste gewonnen. Waarna we op de PROVADA, de vastgoedbeurs in de RAI, de tweede prijs van de Social involvement Award 2017 van de ABN AMRO wonnen. Richard Kooloos, juryvoorzitter en Hoofd Duurzaam Bankieren van ABN AMRO, over de gerestaureerde kerk: “Dit project heeft op een fantastische manier een historisch stadshart hersteld. Namelijk door een hele kwetsbare groep, jonge autistische mensen, te helpen om gecontroleerd deel te nemen aan de maatschappij, op een financieel duurzame manier.”

Ook heeft de Zaandijkerkerk, samen met acht andere kerkelijke gebouwen, de Pieter van Vollenhovenprijs gekregen. De jury wil met de prijs “speciale aandacht vragen voor projecten die een voorbeeldfunctie vervullen voor de actuele opgave om leegstaande kerken een nieuwe toekomst te geven.”

Stadsherstel is trots dat de prachtige Zaandijkerkerk al deze prijzen gewonnen heeft.

Toren met uitzicht op de Zaanse Schans

In de Zaandijkerkerk bent u, van harte uitgenodigd om de toren te beklimmen. (Wegens covid is het momenteel gesloten maar vanaf a.s. 28 juni is het weer mogelijk) Op de 3e verdieping treft u een prachtig uitzicht op de molens van de Zaanse Schans. Onderweg naar boven komt u enkele bijzonderheden tegen. Bewonder het 17e eeuwse met de hand vervaardigde uurwerk, kijk door de gaten naar binnen in de kerk en sta stil bij de opmerkelijke Hammerbeam constructie aldaar. Dappere klimmers die de 55 treden naar boven hebben afgelegd, worden aangemoedigd om daar eens goed te bekijken wat er in de omgeving gebeurt. Wat is er veranderd in het uitzicht, vergeleken met vervlogen tijden?

Dankzij een schenking van De Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk, is een uurwerk uit de verzameling van de Amsterdamse architect Piet Zanstra in de Zaandijkerkerk terecht gekomen. De Stichting heeft het uurwerk met elf vrijwilligers gerestaureerd.

De Zaandijkerkerk is gewoonlijk elke werkdag van 10.00 tot 15.00 uur geopend voor publiek. De kerk is goed bereikbaar met de trein, de fiets of de auto. Vanaf station Zaandijk, halte Zaanse Schans is het 15 minuten lopen naar de kerk. Parkeren kan gratis op het achtergelegen terrein bij de kerk.