Voor 1661
Er staat een huis
V
Vinkenstraat 74
Vinkenstraat 74, AmsterdamDit rijksmonument uit de 17e eeuw had er bijna niet meer gestaan, want een bewoner was bezig met het bereiden van het zondagsmaal op een petroleumstelletje toen dit omviel en de vlam in de pan sloeg. Gelukkig kon de brandweer, gewapend met een koolzuurspuit, de brand nog bedwingen. Bij de restauratie troffen wij de brandschade aan, maar nu staat het rijksmonument er weer stralend bij.
1978
Stadsherstel eigenaar
1991
Gerestaureerd
Nu
Woningen
De straat
De Rietvink
Naar een oude herberg
De Vinkenstraat ligt tussen de Haarlemmerdijk en de Brouwersgracht in en is rond 1600 ontstaan. Het is een kaarsrechte straat, dat komt doordat de Haarlemmerdijk ook kaarsrecht loopt terwijl de Haarlemmerstraat veel meer kronkelt. De huidige Haarlemmerdijk was namelijk een 17e eeuwse vervanger van de middeleeuwse IJdijk, die meer het IJ ingeschoven is. De Haarlemmerstraat volgt nog wél het middeleeuwse traject.
De straat werd afwisselend Vinkenstraat, Rietstraat, Middenstraat, Middelstraat, Haarlemmermiddelstraat en Binnen Oranjestraat genoemd. Daarvan is ten slotte voor de naam Vinkenstraat gekozen, naar een 16e eeuwse Herberg, genaamd de Rietvink, die toen op deze plek stond. De naam van de herberg komt ook terug in Woonzorgcentrum De Rietvinck, gelegen aan de Vinkenstraat 185.
De dicht op elkaar gebouwde panden werden met allerlei soorten woningen en bedrijfjes gevuld. Het werd een intieme binnenstraat, verscholen achter de dijk, met donkere en lichte plekken, stegen en gangen. De straat heeft zich al snel ontwikkeld tot een typische woon-werkstraat. Er werden schone ambachten uitgeoefend. In vroeger tijden was het nog zo, dat elke bedrijfstak zijn eigen plek/steeg had. Waar toen wat gebeurde, is te zien op het kaartje. Zo was nummer 22 de Tamboersgang, nummer 25 de Messenmakersgang, 29 de Looyslagersgang en nummer 30 de Wafelbakkersgang.
Het huis
De witte Swaan
Een vlotschuitvoerder is een schipper van een in Amsterdam veel gebruikt plat schip voor het in- en uitladen van schepen. Waarbij de goederen niet in maar op de platte schuit lagen.
Geblust met een koolzuurspuit
De eerste bekende transactie van dit pand dateert van 1661, als Jan Pieterszn, jager van beroep, het huis en erf voor ƒ 2100 verkoopt aan Wouter Corneliszn, vlotschuitenvoerder van beroep. Als in 1688 het huis en erf weer van eigenaar verandert, wordt het verkochte omschreven als het huis waar ‘de witte Swaan’ in de gevel staat. Deze naam wordt in ieder geval tot en met een verkoop in 1782 gebruikt.
Op 28 september 1908 wordt er een bouwvergunning verleend om brandschade te herstellen. Over de toedracht van de brand die een maand eerder plaatsvond is zowel in het Algemeen Handelsblad als in de Tijd van 24-8-1908 geschreven.
Mevrouw Twisk van 1 hoog liet tijdens het koken van het zondagsmaal het petroleumstel omvallen, met als gevolg dat de vlam in de pan met vet sloeg. Waarna de achterkamer, die ook als keuken diende, spoedig in lichterlaaie stond. Met een koolzuurspuit ( het water in de tank op de auto werd door koolzuur uitgedreven) én een brandspuit, aangesloten op de Vechtwaterleiding, kon de brand uiteindelijk worden geblust. Er is nog een mooie foto waarop zo’n brandweerauto met een 45 liter grote watertank aangedreven door koolzuur, te zien is. Deze foto is genomen vóór onze eigen Brandweerkazerne Oud Nico.
Rol van Stadsherstel
Veel gaten en slechte panden
Bok Bok Berrie was een soort bokspringen, maar dan heftiger
Mevrouw Hendriks woonde in 1978 al 42 jaar in de straat. Ze vertelde hoe het er vroeger was. “Er werd altijd op straat gespeeld; bok bok berrie, of busje trap. En in de zomer huurden de kinderen een fiets en gingen naar de bloembollen, waar ze de hele dag bleven. Ze kwamen terug met allemaal kransen om hun nek, dat was zo’n leuk gezicht. Er was veel saamhorigheid, het is echt een buurt van mensen onder elkaar. We zetten vaak de stoelen buiten en zaten daar soms tot 2 uur in de nacht. Veel mensen waren familie van elkaar en iedereen noemde elkaar oom of tante”.
Toen mevrouw Hendriks in 1978 de buurt zo omschreef, stond die er al tijden zeer slecht bij. Er waren veel gaten en vervallen panden, er werd gedacht aan saneren. Maar gelukkig gebeurde dat met veel panden niet, zoals met de drie Stadsherstelmonumenten op de nummers 55, 68 en 74.
Onze restauratie van nummer 74 had te lijden onder vele tegenslagen. Zo bleken de balken en vloerdelen bijvoorbeeld te sterk aangetast door de hierboven beschreven brand. De onderpui moest vervangen worden door een pui met daarin opgenomen een stalen portaal, ten behoeve van de stabiliteit. Maar het rijksmonument, met haar 19e eeuwse rechte sierlijst, die – heel bijzonder – onderbroken wordt door een zolderraam, staat er nu weer prima bij.
Meer informatie
Bronnen:
Archief Stadsherstel
www.GeheugenvanOost.nl
Digitaal Vinkenstraat Boekje 1978
Delpher
Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect: H. Wagner
Restauratieaannemer: Grootel’s Bouwmij B.V.
