Tussen Kadijken 17-21

Van koetsier naar broodbakker

In 1723 koopt Sibout Bollard van Burgemeesters en Thesaurieren van Amsterdam voor ƒ 1300,- het hoekerf getekend met nummer 28. Het is gelegen in de Eerste Rapenburgerdwarsstraat, zoals de Tussen Kadijken toen heette, en is 24 bij 75 voet. Later dat jaar kan hij voor ƒ 1350,- ook het naastgelegen erf 27 kopen en een half jaartje later verkoopt hij beide met flinke winst door aan Arent Wiggering. Hij betaalt hier ƒ 3600,- voor. In 1727 is erf nummer 27, het latere Hoogte Kadijk 74, volbouwd en is er een koekenbakker gevestigd. Het hoekpand zal rond die tijd ook gebouwd zijn.

Grappig genoeg is het juist het hoekpand waar later decennialang een bakkerij gevestigd was: in elk geval tussen 1898 en 1906 was die van broodbakker Evert Bökenfeld (geboren in Pruisen in 1848). Met zijn vrouw Maria Elisabeth Schols kreeg hij één zoon, Johannes Bökenfeld (geboren 1880). Evert was destijds nog koetsier. Het gezin is in 1893 naar Amsterdam verhuisd. Tot in de jaren twintig zou de zoon met echtgenote Alida Fritzsche de bakkerij voortzetten, in 1926 verhuist het gezin naar Zeist. Daarna volgen Folkerts en Heersmink elkaar op. In de jaren zestig is hier banketbakker Veenboer gevestigd. In 1983 worden de broodjes ingewisseld voor VHS-banden die bij videotheek De Hoogte over de toonbank gaan. Daarna komt het pand leeg te staan.

Bier in Parijs uitgeroepen als eersteklas herstelmiddel

Op 9 april 1889 staat in de krant een berichtje over de juist opgerichte ‘afdeeling Amsterdam van den Nederlandschen Werkgeversbond’. Op dat moment zijn ruim 4000 werklieden in dienst bij de genoemde leden, waaronder bierbrouwer Van Vollenhoven & Co wordt genoemd – op dit adres. Hoewel de brouwerij aan de oneven zijde gevestigd was met de Nieuwe Vaart als aan- en afvoerroute, is op oude afbeeldingen een opslag te zien ter hoogte van nummer 108-110. Mogelijk had de brouwerij meerdere panden aan de even zijde in gebruik, bijvoorbeeld als kantoorruimte.

Dat Van Vollenhoven zich direct had aangesloten is niet heel verwonderlijk: de leiding van het bedrijf was destijds in handen van Willem Hovy, die een voor die tijd vooruitstrevend sociaal personeelsbeleid voerde. Zieke arbeiders kregen twee weken doorbetaald en een dubbel weekloon wachtte de kersverse vaders onder de personeelsleden. Ook regelde Hovy een vast loon, een pensioenfonds, arbeidsongeschiktheidsverzekering, huisvesting en verlof op christelijke feestdagen.

Hoe religieus en betrokken met de omstandigheden van de Amsterdamse onderklasse ook, Hovy zag wat alcohol betreft slechts kwaad in jenever. Bier was in zijn ogen – en dit was een algemeen aanvaard standpunt – een onschuldige en zelfs gezonde volksdrank. Ja, ook voor zwangere of borstvoedende vrouwen en zelfs “voor kinderen een uitnemend versterkende drank”.

Een maand later in hetzelfde jaar 1889 ging de Wereldtentoonstelling in Parijs van start, waar Van Vollenhoven Extra Stout werd uitgeroepen tot ‘eersteklas herstelmiddel’.

De woning van weduwe Jaantje werd onbewoonbaar verklaard

Net als veel huizen in deze buurt werden in februari 1939 ook woningen in dit huis onbewoonbaar verklaard, en wel de woningen op I-hoog voor en achter, en op II-hoog voor en achter. In 1948 zijn de woningen van I-hoog voor en achter samengevoegd, hetzelfde geldt voor die van II-hoog.

Jaantje Goudsmit-Goudsmit (1858-1941) was de laatste bewoonster van I-hoog achter. Zij kwam hier in 1926 als weduwe van Barend Goudsmit wonen en verhuisde, al hoogbejaard, op 1 april 1939 naar de Tugelaweg. Jaantje is niet hertrouwd na het overlijden van haar man in 1910, met wie zij in 1883 was getrouwd. Van hun zes kinderen geboren tussen 1884 en 1900 werden er vier vermoord in Auschwitz, zoon Emanuel was al in 1930 overleden. Alleen dochter Siphra (1887-1950) overleefde de oorlog.

Kort na de oorlog verschijnt een berichtje in de krant waarin door ene J. Rijk wordt verzocht om inlichtingen omtrent: Louise Speyer-Wallinga, die circa 55-60 jaar oud zou moeten zijn en dankzij bemiddelingen door de ondergrondse ondergedoken heeft gezeten in de omgeving Huizen. Wie deze J. Rijk was en hoe zij elkaar kenden is niet bekend. Sinds 1938 woonde in het huis Petrus Hannes Rijk (1888); hij had drie kinderen waarvan de voornaam met een J begon. Louise, laatst woonachtig aan de Kinkerstraat, heeft de oorlog niet overleefd, in januari 1944 is zij omgekomen in Auschwitz. Zij was toen 56 jaar. Ook haar echtgenoot en drie kinderen overleefden de oorlog niet. Zoon Elkan, musicus van beroep, werd opgepakt bij de razzia in februari 1941.