Huis Hamburg

Gelegen tussen twee voormalige stadswallen

Het ondiepe pand staat in de middeleeuwse binnenstad in de straat die dan nog Nieuwezijds Achterburgwal heet. Aan de achterzijde grenst het aan de Nieuwezijds Voorburgwal. Het bouwblok wordt verder begrensd door de Korte Lijnbaanssteeg en de Mosterdpotsteeg. Op oude kaarten uit 1544 van Cornelis Anthonisz. is te zien dat de ruimte tussen de toenmalige twee wallen klein is, vooral aan het begin van de huidige Spuistraat. Dat verklaart dan ook de ondiepe huizen ter plekke.

16e-eeuws bouwskelet met 18e eeuwse gevel

Het pand heeft een klokgevel in Lodewijk XV-stijl met kuif, hoge voluten en een jaartal in het fronton. De gevel is onderbroken door een geprofileerde puilijst welke eruit ziet als een architraaf met kroonlijst tussen de bel-etage en verdieping. Het deurkozijn loopt in pilasters door tot aan de onderzijde van deze puilijst. De deuromlijsting is ook uit de bouwtijd alleen de geprofileerde deurkalf en het snijraam zijn uit het begin van de 19e eeuw. De nok staat haaks op de straat. Tussen de rechter zijgevel en de belendende bebouwing is een osendrop aanwezig, een ruimte waar het hemelwater kon afwateren naar de straat toe.

Uit onderzoek blijkt dat anders dan de 18e-eeuwse klokgevel doet vermoeden, het pand een 16e-eeuws bouwskelet heeft dat te dateren is in de tweede helft van die eeuw. Het houtskelet met zwanenhalskorbelen is weliswaar aangetast door latere verbouwingen, maar als zodanig goed herkenbaar als 16e-eeuws.

Ook de zeldzame manier waarop de stookplaats tegen de achtermuur is gemaakt, is een verwijzing naar deze tijd. Andere bewaard gebleven monumentale onderdelen zijn de van souterrain tot zolder bewaard gebleven spiltrap, historische vloerdelen, het stucplafond in het halletje, de lambrisering onder de vensters op de eerste etage en de eerder genoemde voorgevel uit de 18e eeuw.

Een boek als jaartalsteen

Eind 18e eeuw wordt het pand ingrijpend verbouwd. Eigenaar Frederik (Fedde) Boeken getrouwd met Pietrenella Backer laat direct na de koop voor het pand waar Hamburg in de gevel staat een nieuwe gevel optrekken. De jaartalsteen in de topgevel geeft het jaartal van aankoop (1764) weer op een opengeslagen boek. Een speelse verwijzing naar de achternaam van de kersverse eigenaar. Het oorspronkelijke 16e-eeuwse casco met houtskelet blijft behouden.

In de vroege negentiende eeuw worden de entreepartij en de vensters vernieuwd. De buitendeur naar het souterrain gaat op slot en de keldervloer wordt van beton. Tijdens een restauratie halverwege de 20e eeuw krijgt de gevel een nieuw jasje: met hergebruik van de oorspronkelijke natuurstenen onderdelen wordt een nieuwe topgevel opgemetseld.