Hier kan men een ‘uiltje knappen’

B

Boutique hostel ‘Hello I’m local’

Spiegelstraat 2, Haarlem

Graag zetten wij onze monumenten in de ‘spotlights’. Met dit pand aan de Haarlemse Spiegelstraat is dit vrij letterlijk het geval: in de gevel prijkt namelijk een steen met daarop een kok, een bed èn.. een podiumlicht. Benieuwd wat deze voorstelling betekent en wat de uil, Malle Babbe en de typemachine van Lennaert Nijgh hiermee te maken hebben?

17e eeuw
Bouw
1e helft 19e eeuw
Lijstgevel
1968
Verbouwing
1982
Verbouwing
2009
Stadsherstel eigenaar
2011
Restauratie
2022
Restauratie en uitbreiding
Nu
Boutique Hostel
Pand
Samengevoegd

Het pand is doorgebroken tot aan de Spaarnwouderstraat

In de Spiegelstraat hangen de nummerbordjes 2, 2A en 2B onder elkaar aan de gevel. Maar achter de voordeur bevinden zich niet direct alle drie deze adressen.
In 2009 werden wij eigenaar van een aantal panden aan de Haarlemse Spaarnwouderstraat en Spiegelstraat, waaronder het winkelpand op de begane grond aan de Spaarnwouderstraat 76, dat één geheel vormt met het perceel Spiegelstraat 2. De percelen zijn aangewezen als één beschermd monument, tezamen met de bovenwoning met adres Spiegelstraat 2A die zich op de verdieping van Spaarnwouderstraat 76 bevindt. In het pand Spiegelstraat 2 bevindt zich ook de entree naar de bovenwoning met nummer 2B, die zich op de verdieping van Spaarnwouderstraat 74 bevindt.

De eerste bebouwing dateert van oorsprong waarschijnlijk uit de 17e eeuw. Begin 19e eeuw kreeg het pand zijn lijstgevel in schoon metselwerk van twee vensterassen breed. Het was in gebruik als bedrijf met een bovenwoning van twee bouwlagen onder een schilddak haaks op de straat. In 1968 is deze kap verwijderd. Op dat moment was de begane grond in gebruik als houtwerkplaats en opslagruimte en al helemaal doorgebroken tot aan de voorgevel van Spaarnwouderstraat 76. In 1982 zijn pui en dak weer gereconstrueerd naar de situatie van voor 1968.

Franse Tijd
Kaalslag

Van de dichtbebouwde steeg bleven slechts vier huizen over

In de Franse Tijd (1795-1814) liep het inwonertal in Haarlem door het slechte economische klimaat drastisch terug, van 26.281 in 1748 tot 17.342 in 1815. De stad verpauperde en er werden meer dan 1200 huizen gesloopt omdat de eigenaren de grondbelasting niet meer konden of wilden betalen.

Dit gold ook voor de Burgwalbuurt. Waren hier in de 17e en 18e eeuw de stegen dichtbebouwd, er kwam een lege vlakte voor terug. Pas na 1825 herstelde de situatie enigszins, al ging dit traag: in 1829 stonden in de Molensteeg, zoals de Spiegelstraat toen heette, slechts 4 woningen met een totaal aantal bewoners van 26.

In 1838 koopt W. Rombout, besteller der Alkmaarse diligence, perceel nummer 76. Het wordt dan beschreven als een “nieuw uit de grond opgebouwd huis in de Molensteeg op de grond van een oude schuur, welke grond behoort tot een huis genaamd de Rijzende Zon (het hoekpand, tegenwoordig nummer 78), welk nieuwe gebouw als nu met huis 1-312 (het huidige nummer 76) is verenigd”. Het lijkt hier te gaan om Spiegelstraat 2 dat opnieuw gebouwd is en direct bij de bouw al verbonden is met nummer 76.

Rol Stadsherstel
Leven in de straat

Spiegelstraat 2 maakte onderdeel uit van een complex van zes historische panden in de Burgwalbuurt die wij bij de overname van Stadsherstel Haarlem in 2009 in bezit kregen. Het vormt kadastraal één geheel met het perceel Spaarnwouderstraat 76 met een keramiekzaak op de begane grond en daarboven de woning Spiegelstraat 2A.

Achter de historische gevels, aangewezen als beschermd stadsgezicht, ging een aantal relatief nieuw aangebouwde opstallen op het achterterrein schuil. De winkelruimtes op de begane grond en de bovenwoningen aan de Spaarnwouderstraat behielden hun functie. Voor de andere panden werd een mooie nieuwe bestemming gevonden: in de Spiegelstraat opende Boutique Hostel ‘Hello I’m local’ de deuren, terwijl kindertheater de Toverknol zich verderop vestigde.

Hello I’m local was een destijds vernieuwend concept waarmee Saskia Hurd gedeeld winnaar werd bij een wedstrijd voor startende ondernemers. Het biedt een sfeervolle, ongedwongen en huiselijke omgeving waar gasten zich kunnen onderdompelen in de lokale geschiedenis, cultuur, kunst en architectuur.

In 2022 kon Hello I’m local zich verder uitbreiden en is de entree verplaatst naar de Spaarnwouderstraat 74. Samen met de combinatie van winkels en meerdere woningen is een levendige mix ontstaan in deze historische wijk waar wonen, werken en recreëren harmonieus naast elkaar bestaan.

Meer informatie op de website van Hello I’m local.

Gevelsteen
De Uil van Malle Babbe

Alle functies onder één dak: eten, drinken, slapen en divertissement

Toen het aangrenzende kindertheater de huur opzegde, bracht dit voor het hostel de mogelijkheid om het nog lopende huurcontract over te nemen, de indeling van de panden te wijzigen en de activiteiten verder uit te breiden. Saskia Hurd, eigenaar van Hello I’m local: “Al in 2012 is er een prachtige gevelsteen aangebracht in de Spiegelstraat. Hierop afgebeeld staan een kok, een bed en een podiumlicht: met het theater erbij hebben we echt alles hier in huis!”

De steen, naar een idee van de toenmalige projectleider Alex Blommestijn, is aangebracht in de borstwering van de 1e verdieping. Hij is gemaakt van Franse Kalkzandsteen, meet circa 297 bij 420 millimeter, is uitgevoerd met reliëf en kleurgebruik en voorzien van het meesterteken van Tobias Snoep die hem gehakt heeft. Bij de opening van Hello I’m local in 2013 is hij onder grote belangstelling onthuld door burgemeester Bernt Schneiders en Saskia Hurd; uiteraard ook in bijzijn van Alex Blommestijn.

De uil met koksmuts, schort en met bestek in de poot geklemd zou zomaar op weg kunnen zijn naar het afgebeelde bed om een ‘uiltje te knappen’, maar verwijst eigenlijk naar de uil van Malle Babbe.

Appartement
Lennaert Nijgh

“Zoo beschonken als een uil”

‘Malle Babbe van Haerlem’ is een schilderij van de beroemde Haarlemse schilder Frans Hals uit circa 1633-1635. Afgebeeld is een vrouw in eenvoudige kleding in waarschijnlijk een kroegsituatie: met een bierkroes voor zich en een uil op haar schouder. De uil, waarvan vermoed wordt dat die later door Hals is toegevoegd, is mogelijk een verwijzing naar het gezegde “Zoo beschonken als een uil”.

Uit archiefonderzoek blijkt dat er rond die tijd daadwerkelijk een Malle Babbe bestaan heeft: Barbara Claes was tussen 1646 en 1666 opgenomen in het Haarlemse Dolhuys, een werkhuis voor verstandelijk beperkte mensen, waar ook Frans Hals’ zoon Pieter opgenomen is geweest.

Het lied ‘Malle Babbe’ gaat over een prostituee, in twee verschillende versies gezongen door Adèle Bloemendaal (in de ik-vorm) en Rob de Nijs (als bewonderaar). De tekst werd geschreven door de Haarlemse tekstdichter Lennaert Nijgh, die eigenlijk geïnspireerd was door Het Zigeunermeisje, een ander schilderij van Frans Hals.

Sinds de heropening van Hello I’m local in 2022 herbergt Spiegelstraat 2 het vier-persoons appartement Nijgh. Lennaert Nijgh was een uilen verzamelaar, dus zal de gevelsteen zeker hebben kunnen waarderen. Specifieke voorwerpen in het appartement verwijzen naar Nijgh, zoals meerdere uilen en boeken van zijn favoriete schrijvers Couperus, Dante en Brederode. Nijgh kookte niet, tenzij Indonesisch: daarom hangt er een Indonesische schaal en is er een vijzel om zelf sambal te kunnen maken. Bijzonder detail van het appartement is de typemachine waarop Nijgh zijn vele kunstwerken tikte.

Meer informatie

Bronnen:
Stadsherstel archief
De Burgwalbuurt, tussen Poort en Bruggen, deel 12 serie Haarlemse miniaturen, onder redactie van Ben Speet, 1988
Bestemmingsplan Burgwal, vastgesteld 2013
Cultuurarchief
Gevelstenen.net
Hello I’m local website
Interview Saskia Hurd, eigenaar Hello I’m local (juni 2022)
Haerlem Jaarboek 2013, uitgave Historische Vereniging Haerlem, Martin Busker, 2013

Aan dit project hebben meegewerkt:
2011:
Restauratiearchitect: Kentie en Partners architecten
Restauratieaannemer: Aannemingsbedrijf Holleman en Zonen Santpoort

2022:
Hoofdaannemer: D. Louman
W-installateur: Herfst
E-installateur: Spiering

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.