S
Sint Annenstraat 16, AmsterdamLange tijd stond dit buurtje bekend als onguur, het domein van krakers en prostituees. Vooral toen de plannen van de Bijenkorf om hier een parkeergarage neer te zetten niet doorgingen zette het sinds eind 19e eeuw ingezette verval versneld door. De restauratie van onze panden hier was de opmaat voor het herstel van het gehele Blaauwlakenblok. Wij liepen als het ware voor de muziek uit.
25-Jarig huwelijk in de Sint Annenstraat
In 1878 vragen de buren van nummers 12, 14, 16 en 20 gezamenlijk financiële hulp voor een onfortuinlijk gezin. De bewoner van nummer 16 is dan W.M. Wallach. Het gaat om vleeshouwer Wolf Machiel (1832-1903), die hier in september 1869 kwam wonen met zijn vrouw Rosetta Tat (geboren 1835), hun vier kinderen en schoonzuster Judic Tat (geboren 1832). Wolf en Rosetta zijn in 1860 getrouwd. Het jaar erop werd dochter Hester geboren, gevolgd door Susanna in 1865, Machiel in 1867 en tenslotte Mozes die op dit adres wordt geboren in 1873. Al voor hun huwelijk kreeg het stel een zoontje, Lion Tat, dat met zes weken overleed. In 1885 viert het echtpaar hun 25-jarig huwelijk.
In 1890 verhuist het echtpaar met hun twee zonen. Het jaar ervoor is ‘slachter en koopman in geslacht en ongeslacht vee’ Wallach failliet verklaard. Judic is al in 1877 verhuisd, Hester is in 1882 gehuwd en uit huis gegaan en Susanna overleed in 1881.
De drie zonen treden in vaders voetsporen
Een paar maanden later verandert het pand van eigenaar als J.F. Schutte jr. het winkelhuis voor ƒ 3600,- koopt en trekt het gezin van Abraham de Leeuw in. Abraham (1863-1941) is in 1887 getrouwd met Betje Zeehandelaar (1861-1932). Daarna zijn zij vanuit Friesland naar Amsterdam gekomen. Waarschijnlijk heeft Abraham de slachterij van zijn voorganger overgenomen, want hij staat vermeld als grossier in vlees. Het bevolkingsregister loopt tot 1893 en tot dan hebben zij drie kinderen gekregen: Cato, Salomon en Hermanus. In totaal kregen zij acht kinderen waarvan vier kinderen op jonge leeftijd zijn overleden. De oudste Cato (1889) overlijdt in 1892, een tweede Cato overlijdt in 1895 als zuigeling en ook de derde Cato wordt slechts 22 jaar oud. In 1893 overlijdt eveneens een zoontje als zuigeling, Israel.
De drie overgebleven zonen, Salomon (1890-1942), Hermanus (1891-1942) en Jacobus (1897-1944) treden in de voetsporen van hun vader als veehandelaar. Na het overlijden van zijn vrouw is Abraham bij zijn zoon Salomon ingetrokken, hij overlijdt in Amsterdam aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Dochter Johanna (1894) overleeft de Holocaust met haar echtgenoot en dochter. Op een andere kleindochter van Abraham en Betje na komt de hele familie in de oorlog om.
Als het huis in 1899 weer verkocht wordt is sprake van een winkelhuis met bovenwoning en een stal erachter. Het pand, groot 57 centiaren, brengt ƒ 3410,- op; H. Sandvoort wordt eigenaar.
De Bijenkorf had 60% van het Blaauwlakenblok in handen
Eind jaren ‘70 van de vorige eeuw kocht De Bijenkorf veel verkrotte panden op die zich achter het pand tussen Krasnapolsky en de Oude Kerk bevonden. Ongeveer 60% van het Blaauwlakenblok kwam in eigendom van het warenhuis, met de bedoeling de panden te slopen en er een hoofdkantoor en parkeergarage te bouwen. Aangezien zich in het blok onder meer 40 rijksmonumenten bevonden gingen deze plannen gelukkig niet door. Vervolgens werden de panden aan hun lot overgelaten. Het leegstaande deel werd al snel het hart van de krakersbeweging: er was immers schreeuwende behoefte aan woonruimte. De krakers richtten er ateliers en expositieruimtes in. Tegelijk werd in 1979 al de eerste planbeschrijving Blaauwlakenblok gepubliceerd met het oog op behoud en herstel.
De Wallen stonden niet goed bekend in die tijd. In de Sint Annenstraat was een groot aantal prostitutiepanden en een sexbioscoop en ook was er veel drugshandel en -overlast.
Begin jaren ’80 kon de gemeente mede dankzij een rijkssubsidie voor een schappelijke prijs het deel kopen dat in bezit was van de Bijenkorf. Onderdeel van de stadsvernieuwingsplannen was het bevorderen van de woonfunctie hier.
Het herstel van dit karakteristieke buurtje liet lang op zich wachten. Het project van de nummers 10, 12, 14 en 16 door Stadsherstel gaf het startsein voor de rest van het Blaauwlakenblok. Een mooi voorbeeld van de in 1956 geformuleerde doelstelling om het meest bedreigde in onze stad aan te pakken.
Het rijksmonument op nummer 16 is een 19e-eeuwse sobere rollagen-klokgevel. De vier panden verkeerden al sinds eind 19e eeuw in slechte staat, en rond 1990 waren het dichtgetimmerde ruïnes. Nummer 16 had zelfs een hoofdtooi van bloemen om de topgevel. Helaas was het onvermijdelijk om de panden te demonteren en alle waardevolle materialen op te slaan en na een zorgvuldige documentatie van de grond af aan weer te herstellen.
Wij creëerden in de panden Sint Annenstraat 10, 14 en 16 zeven studentenwoningen, die we verhuren aan het St. Pietersz. Huis om muziekstudenten te kunnen huisvesten. Het St. Pietersz. Huis biedt al sinds 1982 muziekstudenten en jong afgestudeerde musici de kans om te wonen in betaalbare, geluidsgeïsoleerde kamers en appartementen zodat het mogelijk is om thuis te studeren. Voor de bedrijfsruimten op de begane grond werd een zeer toepasselijke huurder gevonden in het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds dat kantoorruimte zocht in Amsterdam.
Voor meer informatie, zie de website van Stichting Jan Pieterszoon Huis.
Een mooie toekomst verzekerd
Na de restauratie kreeg het pand een eigentijdse gevelsteen naar ontwerp van Jaap Hulscher, destijds onze adjunct-directeur. De steen werd door Stadsherstel aangeboden als dank voor de extra inrichtingskosten die verzekeringsmaatschappij NOG (tegenwoordig onderdeel van Reaal Verzekeringen) betaald heeft om de huizen geschikt (geluiddicht) te maken voor de muziekstudenten die wonen op nummer 10, 14 en 16.
Bronnen:
Archief Stadsherstel
Amsterdam Cultuur-Historische Vereniging
Amsterdam Monumentenstad
Delpher
Open archieven
Stadsarchief Amsterdam
Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad
Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Gevelstenen
Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect Rappange B.V
Restauratieaannemer Sikking B.V.