Onkelboerensteeg 2

Behorende bij het kapitale dubbelhuis

De Kloveniersburgwal is rond 1425 als verdedigingswal gegraven en is genoemd naar de ‘Kloveniersdoelen’, de verenigings- en oefenplaats van de kloveniers (schutters die handvuurwapens gebruikten). De Kloveniersburgwal was in de 16e eeuw onderdeel van de eerste stadsommuring. Aan het begin van de zeventiende eeuw, nadat de vestingmuur was afgebroken, is de oneven zijde bebouwd.

En zo kocht ook Dirck Honckelboer (1566-1616), een uit Antwerpen afkomstige lakenbereider (textielfabrikant), in 1601 een stuk grond buiten de Sint Antoniespoort (De huidige Waag). Hij bouwde in 1605 aan de Kloveniersburgwal op de hoek van een steeg een kapitaal dubbel huis met twee trapgevels en op het achtererf stallen en een koetshuis. Daarmee eiste hij zo’n 40% van de lengte van de steeg voor zich op. Ons kleine huisje in de steeg maakte deel uit van die bebouwing. De steeg waar het huisje aan kwam te staan kreeg de naam van de bouwheer, hij had per slot van rekening 40% van de steeg in eigendom met al zijn bebouwingen.

In een verkoopakte (1612) van een ander huis in de steeg heet het “een huys en erve staende en leggende in ‘t Honckelboerssteechjen, daer lendenen van sijn Dirck Honckelboer aen de Noortwestsijde”, waaruit blijkt dat de steeg in 1612 al zijn naam had gekregen.

Alle broers en zussen trouwden met goede partijen uit België

Honckelboer was in 1586 in Amsterdam getrouwd met Sara Bisschop. Hij was waarschijnlijk één van de vele vluchtelingen na de val van Antwerpen in 1584. Hij woonde toen op de Nieuwendijk. Onder de trouwakte staat zijn handtekening: Dierck Honckeboer. De ‘l’ is begin 17de eeuw in zijn naam gesmokkeld. De naam van de steeg veranderde in de spreektaal van Honckelboerssteechje tot Onkelboerensteeg. De steeg heeft overigens ook andere namen gekend als Pleytstraat en Kijffstraat.

Dirck Honckelboer heeft tot zijn dood in het huis gewoond. Zijn weduwe bleef er niet wonen, maar verhuurde het huis aan Cornelis van Lockhorst de Jonge, die het later kocht.

Dirk Honckelboer was één van de vijf zoons van Melchior Honckeboer en Geertruij van der Putten. Zij hadden samen 8 kinderen, 5 zoons en 3 dochters. Melchior Honckeboer had ervoor gezorgd dat zijn zonen en dochters huwden met goede partijen, bijna altijd van Belgische (Antwerpse) komaf. Door deze huwelijken werd de familie direct of indirect gerelateerd aan families als: Staets, Grill, Spranger, Huydecoper van Maarsseveen, Coymans, Trip, van der Muelen en de Geer.

Huis van Cornelis van Lockhorst (1595-1629) de Jonge

In 1625 werd het huis ‘genaamt huys van Nassouwen, staende op de Oost Indische burchwal tegenover ’t Boshuys’ verkocht voor fl. 27.000 aan de huurder Cornelis van Lockhorst. Het perceel liep toen tot aan de Zanddwarsstraat; de twee kleine huisjes in de steeg waren in de verkoop inbegrepen.

Cornelis van Lockhorst de Jonge (1595-1629) woonde als kind in de Warmoesstraat. Zijn vader, koopman in papier, was een bescheiden en beminnelijke man die met niemand problemen had. De jonge Cornelis maakte de indruk een harde en onbuigzame zakenman te zijn, die immer op zijn – al dan niet vermeende – rechten stond. Vanuit ‘de Papierbaal’ in de Warmoesstraat dreef hij zijn steeds omvangrijker zaken.

Cornelis kocht vele vervallen heerlijkheden. Zo kocht hij in 1612 de heerlijkheid Poelgeest genaamd Alkemade voor Fl. 30.000. Door koop van diverse gronden in Zuid Holland kon hij zijn naam veranderen in Cornelis van Lockhorst, Heer van de Lier, Poelgeest en van Alkemade. Hij tooide zich ook met de titel ridder.

Ook is Cornelis koopman, onder de firmanaam ‘Cornelis van Lockhorst en Roeland van Haren’

Rijkste inwoonster van Amsterdam

Cornelis trouwt in 1611 met Catharina Adriaensdr. Hardebol(len), (1596-1635) ook bekend als Bolzé/Bolrée van de Nieuwendijk. Zij krijgen zeven kinderen. Toen Cornelis overleed had Catharina een geschat vermogen van fl.310.000,-waarmee zij tot de rijkste inwoonsters van Amsterdam behoorde.

Zij had een rechtszaak lopen na de dood van haar man met zijn compagnons. In april 1632 besliste het Hof van Holland dat de Vrouwe van de Lier gerechtigd was de compagnie der Duytse Papieren, een papierhandel, te administreren, papier te verkopen en gelden te ontvangen, maar tevens werd bepaald dat alle ontvangen gelden onmiddellijk moesten worden belegd in de Oost-Indische Compagnie, in afwachting van een rechterlijke uitspraak over de betwiste vorderingen van de Vrouwe van de Lier.

Op 26 juli 1633 werd uitspraak gedaan door het Hof van Holland in het grote proces tussen de compagnons en de Vrouwe van de Lier. Deze sententie van 179 volgeschreven foliovellen is één van de belangrijkste bronnen voor de kennis over deze oudste Amsterdamse papierhandel. De rechter schaarde zich aan de kant van de Vrouwe van de Lier en veroordeelde de compagnons tot terugbetaling van totaal ruim fl. 227.000,- tegen 7% rente te rekenen vanaf 1630.

Ontwerper van de Sint-Nicolaaskerk

Het hoekhuis en ons steegpand worden in de eeuwen erna bewoond en waren eigendom van bekende Amsterdammers zoals de chirurgijn Nicolaes Tulp en de families Six en Huydecoper. Er is ook verschillende malen verbouwd. En rond 1920, als het huis in bezit is van de Disconto en Effectenbank, wordt het steegpand – middels een doorbraak in de bouwmuur – een kamer op de verdieping van het hoekpand.

In 1884 kreeg het pand een nieuwe voorgevel, naar ontwerp van de architect van de Nicolaaskerk, A.C. Bleijs, waarschijnlijk in opdracht van de familie Huydecoper. In 1903 maakt Willem Wenckebach hier een tekening van, zodat wij weten dat deze gevel toen zo is uitgevoerd. Het is fijn dat deze tekening gemaakt is, want nu herkennen wij nog maar weinig van het ontwerp van Bleijs in de gevel.

In 1906 verplaatst David Kwetser zijn timmermanswinkel naar ons pand. Hij komt van de Nieuwe Herengracht. David Kwetser werd in 1882 in Vreeland geboren, hij trouwde met Julia Fuldauer, geboren in 1887 in Dinslaken. Ze kregen in Dinslaken twee kinderen; Levi, in 1910 en Mintje in 1909. In de 2e wereldoorlog woonde het gezin op de Plantage Middenlaan 42 huis. Het hele gezin werd in de oorlog vermoord in de vernietigingskampen.

Een van de oudste symbolen ter wereld

In het ontwerp van Bleijs bleef de oorspronkelijke gevelsteen op zijn plek. De ster die op de gevelsteen is afgebeeld is een zogenoemd pentagram, een vijfpuntige ster. Het is een van de oudste symbolen ter wereld. Het werd al duizenden jaren vóór Christus gebruikt. Het woord pentagram stamt van het Griekse πεντάγραμμον (pentagrammon) dat ‘vijf lijnen’ betekent. Door zijn mathematische volmaaktheid (gulden snede) werd het pentagram het symbool van de wiskundige Pythagoras.

Vanwege haar bijzondere vorm en eigenschappen hebben verschillende geloven en levensbeschouwingen het symbool een eigen betekenis gegeven. In de christelijke iconografie staat het pentagram symbool voor de vijf wonden van Jezus Christus en ook voor het verknopen van begin en einde in Christus: de alpha en de omega. Ook staat het symbool voor de vijf zintuigen. Maar met de punt omhoog, zoals bij onze steen, speelt het ook een zeer belangrijke rol bij de vrijmetselarij; het wordt daar de “vlammende ster” genoemd. De vijf punten symboliseren de stralen van de zon.