1892
Bouw
D
De Muiderkerktoren
Linnaeusstraat 35g, AmsterdamIn 1989 brandt het schip van de Muiderkerk af. Zoals zo vaak, ontstaat de brand tijdens werkzaamheden aan het dak. De kerk wordt gesloopt maar gelukkig kan de toren worden gered. Stadsherstel wordt eigenaar van de toren en restaureert hem, als leerbouwplaats. Zo wordt het restauratieambacht doorgegeven. Dit is een van de meer dan veertig kerkelijke gebouwen die Stadsherstel heeft gered.
1989
Kerk brandt af
2012
Aankoop door Stadsherstel
2013
Restauratie
Straat
Carolus Linnaeus
Vernoemd naar de naamgever van planten en dieren
De Linnaeusstraat in Amsterdam-Oost gaat over in de Middenweg. De straat is in 1878 vernoemd naar de beroemde plantkundige Carolus Linnaeus (1707–1778). Linnaeus, geboren als Carl von Linné, was een Zweeds arts, plantkundige, zoöloog en geoloog en is vooral bekend door de ordening en naamgeving van planten en dieren. De 1e druk van zijn Species plantarum uit 1753 is sinds 1905 het beginpunt van de botanische naamgeving en de 10e druk uit 1758 van zijn Systema naturae het beginpunt van de zoölogische naamgeving.
De Nederduits Hervormde Muiderkerk, zoals hij dan heet, wordt op Tweede Kerstdag 1892 in gebruik genomen. De kerk biedt plek aan duizend mensen. Opdrachtgever voor de bouw van de Muiderkerk is predikant Vos. Het is de twaalfde hervormde kerk in Amsterdam. De hervormde gemeente wil met deze kerk niet onder doen voor de grote katholieke kerkgebouwen en een tegenwicht vormen voor de gereformeerden in de buurt. De bouwkosten per zitplaats worden daarom bijna vier keer zo hoog als een aantal vergelijkbare nieuwe gereformeerde kerkgebouwen.
Het ontwerp
Vixseboxse
De kerk moest andere gebouwen van andere geloven overtroeven
De kerk is ontworpen door architect Gerrit Willem Vixseboxse (1856 -1905) die veel voor de Hervormde gemeente werkt. Erg spectaculair kan het oeuvre van Vixseboxse niet worden genoemd: het is niet omvangrijk en hij heeft geen herkenbare eigen stijl. Zijn bekendste gebouwen zijn de Muiderkerk (1892) en het winkelpand op de hoek van de Dam en Nieuwendijk (1891). Vermoedelijk is hij bevriend met de fotograaf Jacob Olie, die opvallend veel van zijn werken heeft vastgelegd.
De eerste steen van de kerk wordt op 1 april 1892 gelegd door de predikant zelf. De Muiderkerk was een zaalkerk in de vorm van een Grieks kruis met fronttoren in neorenaissance stijl. De 55 meter hoge toren is rank en spits en overtroeft daarmee de katholieke torens. De toren maakt een sierlijke maar ook eenvoudige en sobere indruk. Geen overdaad aan versierselen; de hoofdingang in het midden van de voorgevel is versierd met renaissance-motieven en een gevelsteen, waarin de woorden „Justus ut leo confidit” zijn uitgehouwen. De toren wordt bekroond door een open lantaarn en een vergulde haan als windwijzer.
Dominee
Socialistische J.J. Buskes
Actief in het verzet
De ‘Muider’ staat in een traditie van betrokkenheid bij de arbeidersbeweging en het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, met de bekende dominee J.J. Buskes jr. (1899 –1980). Hij is een bekende socialistische dominee die geregeld op televisie verschijnt en via de radio is te horen. Ook heeft hij een aantal artikelen en boeken geschreven die een brede verspreiding kregen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is ds. Buskes actief in het verzet tegen de bezetter: op de kansel, in pamfletten en in daden. Hij wordt gearresteerd en op transport gesteld naar Dachau, maar onderweg uit de trein gehaald en naar het gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel gebracht.
Ook in de jaren ‘80 en ‘90 van de vorige eeuw staat de gemeente landelijk bekend als een linkse kerk met voorlieden als ds. Ab Harrewijn en de vrome activiste Truus Schilp. Amsterdamse deelname aan vredesdemonstraties wordt vanuit de Muiderkerk georganiseerd.
Brand
In de as
Vuur dat als een tornado door de kerk ging
Op 31 oktober 1989 wordt de buurt opgeschrikt door een hevige brand. De brand is waarschijnlijk veroorzaakt door loodgieterswerkzaamheden vanwege een eerdere lekkage aan het dak. De toenmalige dominee van de Hervormde Muidergemeente, H. van Olst, spreekt van ‘een vuur dat als een tornado door de kerk ging’. Al snel blijkt uit inspectie dat de toren gespaard is en kan blijven staan. De rest van de kerk en aangrenzende gebouwen, zoals de kosterij, het wijkgebouw en de predikantenruimte zijn niet meer te redden en worden gesloopt. De verslagenheid onder de gemeenteleden is groot. De grote vraag is wat er na de brand met de toren gaat gebeuren. Er wordt een bouwplan voor het gehele terrein gemaakt. In dit plan wordt de bestaande toren opgenomen in de nieuwbouw.
Een deel van de nieuwbouw wordt kerkgebouw. De rest van het gebouw krijgt andere bestemmingen, zoals kantoorruimte en leslokalen voor het Tropeninstituut. In 1997 wordt de nieuwbouw geopend. De toren is door een glazen portaal verbonden met de nieuwbouw.
Stadsherstel zou de ideale eigenaar en daarmee opdrachtgever zijn. Bovendien is Stadsherstel eveneens zeer actief bij het opleiden van jongeren in het restauratievak.
Aannemersbedrijf De Nijs
Rol van Stadsherstel
Leerlingen restaureren toren
Wist u dat wij van élke bouwplaats een leerlingbouwplaats maken?
Hoewel de toren de brand heeft overleefd, komt hij niet geheel ongeschonden uit de brand. Ook raakt hij door achterstallig onderhoud in verval. Enkele jaren geleden zijn belangrijke leegstaande gebouwen zoals de Muiderkerktoren in de etalage gezet in de campagne ‘nieuw leven voor oude gebouwen’. Bouwbedrijf De Nijs raakte bij dit project betrokken en kocht de toren aan met het plan hem met behulp van leerlingen te restaureren en een nieuwe bestemming te geven. De Nijs heeft veel ervaring op dit gebied en is zeer actief in de opleiding van jonge bouwvakkers.
Eind 2011 start De Nijs en zoekt contact met Stadsherstel. “Stadsherstel zou de ideale eigenaar en daarmee opdrachtgever zijn. Bovendien is Stadsherstel eveneens zeer actief bij het opleiden van jongeren in het restauratievak”, aldus De Nijs. Door de jarenlange samenwerking tussen beide partijen kan dit unieke project tot stand komen. Niet alleen zijn de bouwplaatsmedewerkers veelal leerlingen, ook de bouwvoorbereiding bij het architectenbureau en de installatie wordt onder begeleiding van ervaren medewerkers en uitvoerders door leerlingen uitgevoerd.
Huurder
Herkenningspunt in buurt
Een kantoor van acht verdiepingen
De toren is gered van de sloop en blijft daardoor een belangrijk en herkenbaar punt in de buurt. Er zijn kantoorruimtes gemaakt verdeeld over 8 verdiepingen, totaal 236 m2. Er zijn ramen toegevoegd om alle ruimtes van daglicht te kunnen voorzien en er is een lift geplaatst. Belangrijk onderdeel van de restauratie zijn ook de maatregelen om een prettig binnenklimaat te creëren, zoals extra isolatie en mogelijkheden voor koeling. Tijdens de restauratie in 2012 heeft Stadsherstel het contract van De Nijs met de Muiderkerk overgenomen (met afspraken over wederzijdse doorgang). Wij verhuren het kantoor van acht verdiepingen in zijn geheel aan één huurder. Na restauratie werd het eerst verhuurd aan een gezinstherapie centrum en nu, in 2021, huurt C2B de toren.
“Van buiten een kerktoren, van binnen een verzamelplaats vol creatievelingen. Dit is het thuis van een gepassioneerd team van designers, strategen, projectmanagers en content-specialisten. Oh, en een mopshond. Verspreid over de negen verdiepingen-tellende toren aan het Oosterpark, werken we non-stop om de wereld te verrijken met de beste content. Behalve op vrijdagmiddag. Dan vind je ons in één van de gezellige cafés in Amsterdam-Oost.”
Aldus C2B
Meer informatie
Bronnen:
Stadsarchief Amsterdam
Archief Stadsherstel
Muiderkerk.nl
Oneindig Noord Holland
Aan dit project hebben meegewerkt:
Architect André van Stigt
Aannemer De Nijs
Dit project is mede mogelijk gemaakt door:
Het Jacob Claij Fonds en het De Bijll Nachenius Fonds, zogenaamde Cultuurfondsen op naam van het Prins Bernard Cultuur Fonds.
én een ISV-subsidie van de gemeente Amsterdam.
