Middelste stal Hollandsche Manege

Slangenkuil, vlechtwerk, vlinder en dubbele V

De Vondelcarrousel – een onderdeel van het Levend Paardenmuseum – huist in de Hollandsche Manege en staat op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. Elke dinsdagavond wordt er geoefend voor de carrouselvoorstellingen en demonstraties die twee keer per maand voor publiek worden gegeven.

Tijdens de Vondelcarrousel rijden de amazones op antieke dameszadels, die dankzij de crowdfundactie van onze Vrienden gerestaureerd zijn. De dames zitten met beide benen links op het paard, het hoofd recht vooruit: de amazonezit. De zwarte rok die zij over hun paardrijbroek dragen, wordt gedrapeerd over hun benen. Daarbij hoort ook een prachtig op maat gemaakt rood pak en zwarte hoedjes. De ruiters (de mannen) zijn in het zwart, met rood gilet als accent, witte rijbroek en een zwarte hoed. De hoeden worden aan het begin en eind van de voorstelling met een sierlijk gebaar afgenomen en weer opgezet. Combineer dat met klassieke muziek en het beeld van de Vondelcarrousel is compleet.

Gedurende een uur maken de carrouselrijders allerlei figuren met namen als slangenkuil, molenwiek, vlinder, vlechtwerk, kurkentrekker, steen in vijver en een slangenvolte met drie bogen. De bulderstem van de commandant (die aangeeft wat er moet gebeuren) is die van de eigenaar van de manege, Vincent Valk.

Geschiedenis carrousel rijden

In de Middeleeuwen zien we bij riddertoernooien al een vorm van carrousel rijden. Later wordt dit beoefend door militairen. Een commandant kan ermee aantonen hoe goed de bereden manschappen zijn bevelen opvolgen. Individuele ruiters kunnen laten zien hoe goed ze hun paard onder controle hebben.

In 1858 werd de Hollandsche Carrousel Sociëteit opgericht in de Hollandsche Manege. Aanvankelijk deden alleen heren mee aan het carrousel rijden. In maart 1864 werd voor het eerst een Quadrille gereden door ‘Vier Heeren en Vier Dames’. Onze Vondelcarrousel is de enige groep die nog met dames in een dameszadel rijdt en met heren aan hun rechterzijde.

Symmetrie en eenheid zijn de belangrijkste factoren voor een succesvolle demonstratie. In je eentje goede figuren kunnen rijden is mooi, maar hier gaat het om de groep van twaalf rijders als geheel. Veel oefenen is daarom van belang. Dat doen de Vondelcarrouselrijders, een gezelschap van twintig enthousiaste paardrijders en tevens liefhebbers elke dinsdagavond. Met overgave oefenen ze alle moeilijke figuren. Het moet perfect, want de Vondelcarrousel heeft natuurlijk niet voor niets een erkenning van UNESCO gekregen.

Opstijgen op een plek waar veel publiek is

Wist u dat..? De opstijgplaats van de manege tussen het publiek gerealiseerd is en niet in de stallen zodat de heren, die de dames in het zadel hielpen, niet in de verleiding kwamen om onder de rok te kijken.

De plaats tussen de entree en de rijbaan is de opstijgplaats (het gekleurde vlak op plattegrond). De functie van deze ruimte hing nauw samen met de vernieuwde samenstelling van de vereniging in 1882. In die tijd konden ook dames lid worden. Ook kregen de dames een eigen kleedkamer op de 1e verdieping bij de foyer. Het opstijgen in een dameszadel vereiste de hulp van één persoon die het paard vasthield en een ander die een ‘voetje’ gaf om de amazone in het zadel te helpen. Natuurlijk zonder dat de benen van de amazone onder de rokken te zien waren. Voor deze manier van opstijgen was meer ruimte nodig dan de gangpaden tussen de stallen toestonden.

De opstijgplaats hoorde ook tot de route die het publiek aflegde om de tribunes of de foyer te bereiken. Het was dus het terrein waar zowel ruiters als publiek en paarden kwamen.

Haar paarden stonden in onze manege

In de stallen, waar dus niet opgestegen werd, hebben ook paarden gestaan van beroemde bezoekers zoals die van Keizerin Sisi. Twee keer heeft zij langere tijd doorgebracht in Amsterdam. Van 2 mei tot 10 juni 1884 en van 26 februari tot 1 april 1885 logeerde de toen 46-jarige keizerin in het kort daarvoor vernieuwde Doelenhotel.

Het Doelenhotel was het enige hotel in Amsterdam waar je kon baden in zeewater dat uit Zandvoort werd aangevoerd. Dat werd gezond geacht. Naast een etage in het Doelenhotel huurde Sisi ook in Zandvoort een aantal appartementen. Vaak reed ze in de avonden paard op het strand en overnachtte ze in Zandvoort. Het Doelenhotel gebruikte ze dan overdag.

Een van Sisi’s bezoeken betrof de net gerealiseerde Hollandse Manege. De manege was gebouwd naar voorbeeld van de Spaanse Rijschool in Wenen, eigendom van de keizerlijke familie. De keizerin was een zeer ervaren amazone en een circusliefhebber. In Wenen had ze onder andere les genomen bij Oscar Carré, toen zijn circus daar optrad. Als dank voor de lessen schonk ze hem de Arabische volbloedhengst Mahmoud, die jarenlang in het circus zou optreden.

Bij haar eerste bezoek stonden de paarden van de keizerin, overgekomen uit Wenen, enige tijd in de Hollandse Manage.