Landsmeerderdijk 45

Turf als brandstof voor de Gouden Eeuw

Al vanaf de 10e eeuw werd geprobeerd het gebied ten noorden van het toen veel bredere IJ geschikt te maken voor bewoning en landbouw. Ook werd uit de drassige veenbodemlaag turf gewonnen. Gedurende honderden jaren was dit de belangrijkste brandstof, niet alleen voor huishoudens maar vooral ook voor bijvoorbeeld ovens, brouwerijen, destilleerderijen en kokerijen. Dankzij turf kon de industrialisatie in de gouden eeuw zo’n sprong voorwaarts maken.

Het gevolg van deze activiteiten was dat de bodem inklonk tot beneden zeeniveau en dus vatbaarder werd voor overstromingen vanuit de Zuiderzee. Vanaf de 12e eeuw begon men dan ook met het opwerpen van lage kades die langzamerhand werden uitgebreid en opgehoogd. Zo ontstond vanaf de 14e eeuw de Waterlandse Zeedijk. Een deel daarvan loopt direct langs de oever van de Zuiderzee, een ander stuk dijk loopt landinwaarts. Het deel van de dijk dat nu de Landsmeerderdijk heet en vroeger onderdeel uitmaakte van de gemeente Landsmeer, bestaat sinds de 15de eeuw. Andere delen zijn onder andere de Buiksloterdijk, Schellingwouderdijk en Durgerdammerdijk.

De dijkring zou vele malen doorbreken, waarna het achterliggende land overstroomde en de dijk opnieuw opgeworpen moest worden. Toen in 1932 de Afsluitdijk werd voltooid, werd de Waterlandse Zeedijk een secundaire dijk.

Beheer door het waterschap

Tegenwoordig is de Waterlandse Zeedijk een provinciaal monument. De dijk volgt niet meer overal de oorspronkelijke loop en is nu vooral een recreatieve route langs verschillende dijkdorpen die aan het IJsselmeer en het IJ liggen. Deze dijkdorpen zijn langgerekt, de woningen vormen als het ware een lint.

Vanaf de dijk, waar de woningen kwamen, werd het land ontgonnen in lange smalle stroken. De Landsmeerderdijk heeft deze oorspronkelijke kleinschalige bebouwing grotendeels behouden. Het pand op nummer 45 is samen met nummer 43 een twee onder één kapwoning uit 1910 en kijkt aan de achterzijde uit over de Wilmkebreekpolder.

Kenmerkend voor de dijkwoningen is dat ze aan de achterzijde een extra verdieping hebben ten opzichte van de – hoger gelegen – straatzijde. Zo nam de bebouwing van Landsmeerderdijk 45 slechts 50 m2 in van de totale kavel van 249 m2, maar door de dijkligging is de woonruimte groter dan verwacht.

Ook bijzonder aan een dijkwoning is dat een deel van de grond, de kernzone genoemd, onderdeel uitmaakt van het waterverdedigingswerk, dat wordt beheerd door het waterschap. Dit beheer heeft betrekking op onderhoud, maar ook bijvoorbeeld op de bestrijding van muskusratten. Ook beoordeelt het waterschap vergunningsaanvragen bij bouwwerken, zoals een aanbouw, om te zien of dit effect heeft op het functioneren van of onderhoud aan de dijk.