1647
Bouw
K
Kromme Waal 13
Kromme Waal 13, AmsterdamAan de Waalburgwal, de huidige Kromme Waal, lagen in de zogenaamde beschutte ‘winterhaven’ ooit schepen voor reparatie. Vanaf 1593 ging het gebied officieel bij de stad horen en daarna ontwikkelde het zich snel. De meeste oorspronkelijke huizen hier werden gebouwd tussen 1605 en 1625. In 1647 werd ons pand vernieuwd en kreeg daarbij ‘de Granaedtappel’, naar zijn eigenaar Jan Granaet, in de gevel. In 1723 kreeg het zijn prachtig gedecoreerde pui. Het is prachtig wonen aan de Waalseilandsgracht tegenover het Scheepvaarthuis.
1723
Voorgevel
1957
Stadsherstel eigenaar
1962
Restauratie
Nu
Woning en bedrijfsruimte
Walen
De Granaedtappel
Het uitzicht op de winterhaven maakte plaats voor een wooneiland
De Kromme Waal, sinds de 18e eeuw zo genaamd, loopt van de Kraansluis – naar de grote kraan die hier voorheen stond – aan de Prins Hendrikkade tot de Kraanboomsluisbrug, waarna deze overgaat in de Oude Waal.
De Walen, inhammen in het IJ, boden van oudsher ’s winters een veilige ligplaats aan zeeschepen. Toen de Oude Waal dichtslibde en daardoor niet meer geschikt was, werd deze niet uitgediept maar werd er juist voor gekozen om een nieuw wooneiland voor de gegoede burgerij aan te plempen. Vanaf de kade van de Kromme Waal maakte het uitzicht op de winterhaven in 1646 plaats voor het nieuwe Waalseiland met de grote koopmanshuizen. Wel bleef de Waalseilandsgracht behouden voor de doorvaart.
In deze tijd, in 1647, kocht wijnkoper Jan Granaet voor ƒ 6.800,- “een huis en een erf, gelegen aan de Waal”, maar al vóór 1610 is sprake van bewoning op deze plek. Twee jaar later is Jan overleden en wordt het huis ‘waar de Granaedtappel in de gevel staat’ verkocht aan Elsge Crijnen. Deze steen blijft nog jaren in het pand zitten. Pas in 1815 wordt de steen niet meer genoemd in de koopakte en is hij dus hoogstwaarschijnlijk verwijderd.
Scheepvaart
Kapitein ter zee
Rembrandt aan de wand
Niet vreemd gezien de ligging, dat dit gebied van oudsher scheepvaart ademt. In 1664 wordt het huis gekocht door Aldert Matthijszn, kapitein van ’t College ter Admiraliteit. Aldert was twee jaar daarvoor als 29-jarige in ondertrouw gegaan met de 26-jarige Eva Agges. Eva, of Aefien waarmee ze ondertekent, is de dochter van Jacob Aggeszn, die als commissaris van de Admiraliteit van Amsterdam op Vlieland verantwoordelijk is voor het afhandelen van de formaliteiten voor de oorlogsvloot bij vertrek en binnenkomst in het Vlie.
Na het overlijden van haar echtgenoot gaat Aefien in 1676 in ondertrouw met Gerbrant Martszn Troost, zeilmaker en wonend aan de Oude Waal. Behalve scheepvaart heeft Aefien er ook interesse in de schilderkunst. Haar oom is de bekende kunstschilder – voornamelijk van marines – Willem van de Velde de Oude en uit de boedelinventaris van 1682 blijkt bovendien dat Koninginne Hester van Rembrandt hier de wand heeft gesierd. Dit schilderij werd destijds op f 30,- getaxeerd. De zoon en erfgenaam van Aldert en Aefien verkoopt zijn helft van het huis en erf in 1702 en in 1717 verkoopt hun dochter de andere helft aan dezelfde Marten en Nicolaes Schulperoort.
Rol van Stadsherstel
Dokterspraktijk
Dosimetrie is in dit verband een richting in de geneeskunde waarbij herhaaldelijk kleine hoeveelheden van chemisch zuivere geneeskrachtige stoffen worden toegediend, in plaats van samengestelde geneesmiddelen, tot de gewenste werking is verkregen.
In 1951 vestigt zich op dit adres dokter Lakmaker, die hier tot in elk geval 1974 een praktijk heeft, maar al eerder – tussen 1892 en 1895 – beoefent geneesheer Tadema Wielandt hier dosimetrische geneeswijze uit. Tadema Wielandt is oud-gouvernement dokter op Java.
Het pand is tot 2005 als huisartsenpraktijk in gebruik geweest. Daarnaast is het pand afwisselend bewoond door onder meer een schoenmaker, predikant, Oost-Indisch schipper, kleermaker, schuitenvoerder, een ‘pachter van ’s stads sluizen’ en er is een droogkamer voor sigaren gevestigd geweest.
Eigenaar sinds 1898 was dhr. Luttge die het op een veiling had gekocht. Het pand blijft jaren in de familie tot het in 1957 in handen komt van het dan pas opgerichte Stadsherstel. Tijdens de restauratie enkele jaren later is het pand met de fraaie puilijst – met daarin het jaartal 1723 – weer in oude luister hersteld. De entree van de bovenwoningen is bij deze restauratie verplaatst waarmee op de begane grond een betere indeling is verkregen.
Meer informatie
Bronnen:
Archief Stadsherstel
Delpher
Pieter Symonsz Potter, glaseschrijver, ooc schilder door dr. A. Bredius
Stadsarchief Amsterdam
Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect: J. Schipper
Restauratieaannemer: Heijkamp
