Haarlemmerdijk 51

Schipper op Guinea

De eerste bebouwing op dit erf dateert van na 1638, dan wordt het lege erf verkocht door Andries Dirxszn van Sanen aan Gerrit Wybeszoon, van beroep schipper op Guinea. Gerrit bouwt er een huis en 12 jaar later verkopen zijn kinderen dat huis en erf.

Nederlands-Guiana was een verzamelnaam voor de Nederlandse koloniën (Cayenne, Suriname, Berbice, Demerary, Essequebo, Pomeroon) op de kust van Guyana, genaamd de Wilde Kust. Na 1815 stond het synoniem voor Suriname, toen de Nederlanders alleen dat nog in handen hadden.

Aan het einde van de 16e eeuw zeilden de eerste Nederlanders naar Zuid-Amerika vanwege het zout, de tabak en het edelmetaal. Na een aantal succesvolle reizen gingen zij zich daar ook vestigen. Jodocus Hondius drukte in 1599 de ‘Nieuwe caerte van het wonderbaer ende goudrijcke landt Guiana’.

In de tijd van onze schipper Gerrit Wybes waren de eerste vestigingen al ontstaan: in Essequebo in 1616 en in 1627 in Berbice. Suriname kwam pas in 1667 in handen van de Nederlanders. De eerste aanzet tot kolonisatie waren initiatieven van particulieren, vaak in de vorm van een compagnie. Na de oprichting van de WIC in 1621 lag Nederlands Guinea in hun octrooigebied. Zij probeerden door middel van kaapvaart het de Spanjaarden en Portugezen in Zuid-Amerika zo lastig mogelijk te maken.

Waar de passer in gevel staat

In 1742 woont Piet Boomcamp in het huis, hij is waagdrager van beroep met een inkomen van f 600. Hij betaalt f 80 aan huur. De waagdrager vervoerde kazen en andere te wegen objecten naar de waag en vervoerde ze daarna van de waag naar de opdrachtgever of de koper. Een waagdrager die lid was van een waagdragersveem noemde men ook waagdragersveemman, degeen die geen lid van een veem was, een waagdragersvrijman. Daan ten Velde woont dan ook in het huis. Hij verdient wat meer als de waagdrager, namelijk f1.000, als schipper op West Indië. Hij betaalt f 210 aan huur, waarschijnlijk woont hij beneden.
Tien jaar later (1752) wordt bij een verkoop het pand omschreven als het huis waar ‘de Passer’ in de gevel staat. In 1789 komt die naam nog steeds voor bij een verkoop. In 1851 woont Jan Hagen, schuitenvoerder, in het huis en de kelder. En in 1864 de commissionair Johannes Dorsmeijer.

De oude gevelindeling is zichtbaar

De keuze van de jury voor nummer 53 viel op het ontwerp van Sjoerd Soeters. Een paar jaar later werd er besloten om door hem een ander ontwerp te laten maken. Dit in verband met het beschikbaar komen van het terrein op nummer 51 en het niet haalbaar krijgen van het oude ontwerp. Uitgangspunt van het nieuwe ontwerp was dat in de nieuwe gevel de oude verdeling van de twee panden zichtbaar zou blijven. Een bijkomende factor was de wens van Volkshuisvesting de toegestane bouwhoogte te benutten om een zo groot mogelijk aantal woningen te kunnen bouwen. Het resultaat was, dat op nummer 53 een gevel is ontworpen over de volle toegestane hoogte, terwijl die op nummer 51 lager is, met een gevellijst en een “kapverdieping”. De aansluiting van beide gevels wordt gevormd door het trappenhuis met een glaspui.

Op de begane grond is naast een poort, die toegang geeft tot de woningen en de bergingen, op het binnenterrein een winkel gerealiseerd. De locatie bevat, naast de winkelruimte, twee driekamerwoningen en vier tweekamerwoningen met balkons op het zuiden.

Sjoerd Soeters heeft een grappig detail in de topgevel ontworpen, het is een knipoog naar de vorige lijstgevel. Dit soort details met een verwijzing naar de vroegere situatie heeft hij vaker toegepast, zoals bij een dergelijk ontwerp in de Kerkstraat, en ook bij het door hem ontworpen stadhuis in Zaandam.