Fortwachterswoning Fort K’IJK

Op het hoogtepunt van de crisis kocht hij de Philipsfabriek

Respect voor wat er is en kansen grijpen als die zich aandienen. Dat is Piet Hein Eek in een notendop. Zo kocht hij op het hoogtepunt van de financiële crisis een voormalige Philipsfabriek in Eindhoven. Hij verbouwde het complex in 2010 tot een creatieve hotspot, met zijn werkplaats, een winkel met galerie én een restaurant. Sinds 2015 heeft ook architectenbureau Eek en Dekkers er een plek. Piet Hein Eek had het 1e ontwerp voor de fortwoning al in 2009 gemaakt en heeft 6 jaar later, toen de opdracht van Stadsherstel rondkwam, samen met Iggie Dekkers het ontwerp verder uitgewerkt.

Eek: ‘Ik had in 2009 niet durven dromen dat wij nu op zo’n professionele manier met architectuur bezig zouden zijn. Ik heb me laten inspireren door de oorspronkelijke fortwachterswoning. Denk aan de maatvoering van de ramen, de bouwstijl en de wijze van bouwen. Ik had toevallig een heleboel balken liggen, die vormden het uitgangspunt. De fortwachterswoning moet gebouwd kunnen worden vanuit het constructieprincipe dat de genie van het leger zo’n huis zou kunnen maken, en dat ze dat nu op zo’n manier zouden doen. Het huis bestaat uit grote prefab panelen en een balkenconstructie die van tevoren op maat is gemaakt. Een bouwpakket waar echt timmerwerk aan te pas komt.’ Maar ook is het goed geïsoleerd, inclusief warmtepomp en stroom van de zonnepanelen op het dak van het betonnen fort zelf.

Houten huizen en scheepsbouw

Eeks wortels liggen in Noord-Holland. Hij groeide op in Edam, een stad met houten huizen en scheepsbouw. ‘Ik reisde altijd met de bus van Edam naar Amsterdam, dan kom je langs veel houten huizen en schuren met potdeksels in zwart, grijs, groen. De klassieke manier van timmeren en construeren zie je overal terug.’

Voor Eek zit de uitdaging in de kunst om die wortels, zowel die van hemzelf als die van de plek, te vertalen in zijn ontwerpen. Zo ook bij het ontwerp van de nieuwe fortwachterswoning. ‘De woning past bij de streek, bij de mentaliteit én bij het fort. Het werd niet zoals ze toen bouwden, maar heeft er wel alles mee te maken.’

De vertaalslag die Eek maakt, komt voort uit zijn eigen definitie van ambacht. ‘De mate waarin je in staat bent om te vernieuwen; te komen tot nieuwe technieken, producten en manieren van bouwen, kortom het vermogen om je aan te passen, is wat mij betreft de beste omschrijving van een ambacht. Pas je aan én til het een niveau hoger, dát is het voortbestaan van ambacht.’

Het was eerst de directiekeet

Bij elk fort hoort een fortwachterswoning. Zo’n fortwoning begon zijn bestaan meestal als directiekeet. Ze werden bij de aanleg van het fort meteen meegebouwd. De genieofficier die belast was met het toezicht bij de bouw, woonde en werkte daar. De werkruimte verviel zodra het fort voltooid was, dan nam de fortwachter er zijn intrek. De fortwachterswoning van Fort bij Krommeniedijk werd rond 1980 door de toenmalige eigenaar gesloopt. Net als veel andere fortwachterswoningen.

Op diezelfde plek werd nu de woning van Eek gebouwd. Eek: ‘Ik vind het grappig dat het ook echt een fortwachterswoning is. De bewoners waken over het fort en hebben een functie in het huis waar jongvolwassenen met autisme spectrum stoornis wonen, het is mooi cyclisch. En het fort wordt op een prachtige manier weer in gebruik genomen. De wereld beweegt zich voort en dit komt eruit. Dat vind ik een mooie ontwikkeling.’