Beulingstraat 17

Begin 18e eeuw krijgt het pand zijn huidige uiterlijk

De Beulingstraat maakt onderdeel uit van de stadsuitbreiding van 1585 en lag lange tijd aan de rand van de stad. De percelen werden in 1589 uitgegeven en de oudst bekende overdracht van dit perceel is als kaartenschilder David de Meijne het bij een veiling in 1610 voor ƒ 800,- overneemt van de weduwe van schoenmaker Lambert Thomassen (die meerdere panden in de straat bezat) en zonder winst overdoet aan de linnenwever Pieter Michielsz.

Zijn weduwe, Rijckgen Barents, verkoopt het in 1630 aan Jan Jansz Doeven, wiens weduwe Neeltjen Ellers, het op haar beurt in 1672 aan Henrik Otsen overdoet. Het brengt dan ƒ 2715,- op. In 1683 is het aanzienlijk in waarde gedaald als zoon en erfgenaam Arent Hendrickx, korendrager, het huis en erf verkoopt voor ƒ 1225,- aan Hendric Albertse van den Idsert.

In 1729 daarentegen wordt het voor ƒ 6000,- overgedaan van de ene aan de andere kleinzoon van wijlen Hendric. Zowel de koper als hun beider vader, de zoon van Hendric die het huis in eerste instantie erfde, kennen wij van ons pand aan de Kalkmarkt 7: het zijn respectievelijk Hendrik en Cornelis van den Idsert.

Meerdere bewoners waren actief in de katholieke gemeenschap

Het huis werd verhuurd: zo woonde er in 1742 goudsmid Jean Soumain. Hij betaalde ƒ 220,- huur en had een inkomen van ƒ 600,-. Twee jaar eerder is hij op 29-jarige leeftijd in ondertrouw gegaan met de 19-jarige Maria Veerman en zij krijgen in 1743 een dochtertje Marie.

Het pand blijft maar liefst tot 1802 in de familie Van den Idsert, als de achterkleinzoon van Hendrik het verkoopt.

Zijn grootmoeder Maria Cornelia van den Idsert was enig nagelaten kind en erfgename, en in verband met het vooroverlijden van zowel zijn moeder als zijn kinderloos gebleven tante was Jan George ten Sande enig erfgenaam. In 1802 kreeg hij het eigendom van het perceel overgedragen en enkele maanden later mag Jacob Gotz zich de eigenaar noemen. De waarde van het huis is dan weer gekelderd tot ƒ 2800,-. Gotz gaat het huis bewonen.

Halverwege de 19e eeuw woont hier een kleermaker, Godefridus Johannes Franciscus Wittberg en tenminste tussen 1864 en 1890 schoenmaker Gijsbertus Schalkwijk, die ook magazijnmeester is van het Kleedermagazijn der Conferentiën – waaraan men kleding kan doneren – en wel van de Conferentie van de H. Catharina.
Tussen 1917 en 1925 is hier het secretariaat van de R.K. Volksuniversiteit en de R.K. Bond van Handels- Kantoor- en Winkelbedienden ‘St. Franciscus van Assisië’.

De twee donker geoliede panden lijken wel wat op elkaar

In 1960 erven de weduwnaar van Geertje Lust, Jacob Porsius; hun dochter Elsje en kleindochters Theodora en Geertje respectievelijk 5/9, 2/9 en twee maal 1/9 deel in de huizen Beulingstraat 15 en 17. Als enkele maanden later ook Jacob overlijdt, erven dochter en kleindochters onderling de door hem nagelaten parten. Zij verkopen onze beide huizen in 1978.

Grappig is dat de twee in oorsprong 17e-eeuwse en nu met 18e-eeuwse halsgevels (nummer 15 heeft een latere ‘ingezwenkte’ hals- ofwel: klokgevel) getooide buurpanden een mooie illustratie zijn van de diversiteit van het vroegere bouwen. Zo op het eerste gezicht lijken ze op elkaar: twee donker geoliede oude woonpandjes in een zijstraatje tussen de hoofdgrachten. Maar zeer verschillend bleken ze ook.

Beide panden zijn in de loop der eeuwen diverse malen gewijzigd, verbeterd en gerestaureerd. De goed bewaarde halsgevel van nummer 17 stamt uit waarschijnlijk het eerste kwart van de 18e eeuw en heeft een segmentvormig topfronton met kuif en volutenafdekking. Bijzonder zijn de consoles die onder de schoudertafels zitten. Boven een frontaal stoepje bevindt zich de houten deuromlijsting met beneden- en bovenhuisdeuren, die ongeveer uit dezelfde bouwtijd stamt.

Door de eeuwen heen is aan het pand gesleuteld

Voorheen had het pand een hoge bel-etage met voorhuis en insteek ter hoogte van de huidige eerste verdieping. De tweede verdieping en kap zijn op hetzelfde niveau gebleven. De trap werd oorspronkelijk verlicht via een oeil-de-boeuf op de tweede verdieping. Deze is in de tweede helft van de 18e eeuw gedicht. In een aanbouw, vermoedelijk van recenter datum, kwam een keuken met een kelder eronder. Het souterrain was van oorsprong alleen van buitenaf bereikbaar, bestemd voor de verhuur als opslag.

Cornelis van den Idsert liet het pand splitsen in twee woningen en een nieuwe voorgevel werd opgetrokken, wat de waardvermeerdering rond die tijd verklaart.
De vloer van de tweede verdieping werd geïsoleerd met plavuizen in schelpen en mortel tussen vloerdelen. De insteek werd doorgetrokken naar het voorhuis en een imitatie-stucplafond op doek met houten omlijsting werd aangebracht.

Ook Gotz liet het pand – vooral de eerste en tweede verdieping – moderniseren met onder meer lambrisering, een hoekkast met gebogen deur en een gestucte boezem boven de zwartmarmeren schouwmantel. Het houtwerk werd afgewerkt in de destijds zeer modieuze kleur paars. Ook de tamelijk fragiele kap met sporenspanten zal toen zijn gerealiseerd, alsmede enkele vensters.

Ook eind 19e eeuw zijn nog wijzigingen doorgevoerd en op zeker moment na 1830 is het souterrain verbonden geweest met dat van nummer 19, wat kan duiden op een gecombineerd eigendom destijds.