Batterij aan de Sloterweg
Rijnlanderweg 989, HoofddorpAan de Geniedijk, onderdeel van het Werelderfgoed de Stelling van Amsterdam, bevindt zich onder de rook van Schiphol en tussen de schapen, kantoren en weilanden de kunstenaarsbroedplaats GinDS. Een inspirerende omgeving voor kunstenaars en andere creatieven, zoals musici. Zij genieten van hun bijzondere plek, maar laten ook voorbijgangers en bezoekers meegenieten van hun werk in het minifortje.
Met deze kreet openen gedeputeerde van provincie Noord-Holland Joke Geldhof, wethouder Derk Reneman van de gemeente Haarlemmermeer en adjunct-directeur van Stadsherstel Michiel van der Burght op 12 juli 2018 de zojuist gerestaureerde ruimte. Na een terughoudende restauratie is de herbestemming van kunstenaarsbroedplaats GinDS in het minifort ‘De Batterij’ een feit.
Stadsherstel is al jaren betrokken bij de plannen om dit stukje historie van de verdediging van Nederland te restaureren en herbestemmen. Bijzonder erfgoed is het waard om onze tanden in te zetten, en ach, als het wat langer duurt dan zij dat zo. Dat langer is hier maar liefst twaalf jaar: zolang duurt het, om al samenwerkend met de gemeente Haarlemmermeer en de provincie Noord-Holland de ‘Batterij’ aan de Geniedijk klaar te stomen voor een nieuwe toekomst.
In 2017 is het zo ver. In eerste instantie is er veel schoonmaakwerk waarna de batterij hersteld wordt en voorzien van water, elektriciteit, verwarming en riolering. Verder wordt er minimaal in het originele gebouw ingegrepen, want dit is wat de ruimtes voor de kunstenaars en andere creatieven juist charmant en inspirerend maakt.
Als de Geniedijk, onderdeel van de verdedigingslinie De Stelling van Amsterdam, in 1906 wordt gebouwd, is de Sloterweg een “acces” – een doorbraak in de verdedigingslinie – die verdedigd moet worden. Dat gebeurt in dit minifort. Omdat het hier geen volwaardig fort betreft, wordt het een batterij genoemd. En omdat een brede onderwaterzetting, de verdediging waar de Stelling voor een groot deel op gebaseerd is, voor de batterij mogelijk is, hoeft het niet als sterk fort opgezet te worden. Maar het heeft er wel gelijkenissen mee.
Op de kaart lijkt de Geniedijk de gemeente in twee delen te splitsen. Maar Stadsherstel ziet de dijk als verbindende kracht, die allerlei recreatiemogelijkheden en hergebruik van gebouwen aan elkaar koppelt. De dijk wordt gebruikt door wandelaars en fietsers om te recreëren en voor woon-werkverkeer, maar heeft veel meer in zich. Met de herbestemming van de leegstaande gebouwen zorgen wij ervoor dat de passant, ook de kantoormedewerker die hier tijdens de pauze een wandeling maakt, geniet van het erfgoed en de nieuwe huurders genieten van de mooie omgeving. De gemeente Haarlemmermeer speelt hier ook een rol in. Zij leggen een fruitbomenweide en een nieuw fietspad aan, herstellen het oude straatprofiel en planten nieuwe bomen.
Lees hier meer over de restauratie van dit stukje Stelling en erfgoed uit de Koude Oorlog.
Kunstenaars met oog voor de omgeving
De Batterij is verhuurd aan Kunstenaarsbroedplaats Genie in De Stelling (GinDS). Het doel van GinDS is om betaalbare broedplaatsen te realiseren midden in de natuur, dus werkplekken voor kunstzinnige, creatieve beroepen. GinDS is een bijzondere creatieve gemeenschap op een historische en landelijke plek. Ze combineert de militaire geschiedenis en het omliggende landschap met de creativiteit van kunstenaars, die ook door passerend of uitgenodigd publiek kan worden ervaren.
Dat doet GinDS onder andere door “Artists in Residence” voor drie maanden in ‘De Batterij’ te laten trekken. “Zo kunnen we steeds nieuw werk presenteren aan het publiek”, zegt Sophie Almanza van Meurkens & Meurkens, dat de verhuur aan kunstenaars coördineert.
“Het is nogal vet, een fort voor jezelf!”, vindt Lilou Dekker, theatermaker en tot in september 2018 artist in residence in ‘De Batterij’.
“Van zo’n gebouw krijg je vanzelf een aanpakkersmentaliteit.” Dekker werkt er aan haar voorstelling ‘Het einde van Edward Lozinski’ die ze op het Amsterdamse Fringe Festival zal spelen.
Alles lag er toen ruig bij, er is veel gebeurd sindsdien. Deze plek is een prachtige toevoeging voor cultuur in de Haarlemmermeer.
Geen pech langs de weg, maar een verhaal in de paal
Naast de bunker krijgt ook een iconische ANWB-praatpaal een tweede leven. Sinds 1 juli 2017 zijn alle gele praatpalen langs de weg verwijderd. Van de 3300 palen zijn er 500 verkocht aan liefhebbers, nog eens 500 worden via een prijsvraag verloot. De 2300 overgebleven praatpalen krijgen een nieuw leven als laadpunt voor elektrische auto’s.
Wij doen mee met de prijsvraag en zijn één van de winnaars. Onze paal wordt daarna door fa. “Playnetic” onderhanden genomen. Eigenlijk eerst ontleed, want ze zijn ongelooflijk benieuwd hoe deze iconische paal in elkaar zit. Ook bieden ze ons aan dat wij voor onze plannen hen alleen de materiaalkosten hoeven te betalen. “Wij zijn erg enthousiast over onze technologie; als we die in zo’n icoon mogen aanleggen maakt dat ons héél blij!”, vertelt productontwikkelaar Joost van Vliet. “Het is erg gaaf om dat klassieke gele ding onder handen te nemen.”
Playnetic heeft de paal aangepast. De paal werkt nu met de hand, op duurzame stroom. Door een slinger te geven aan het wiel zorg je ervoor dat de condensator genoeg energie opslaat om 1,5 minuut audio af te spelen. De luisteraar hoort dan via een geluidsband historische informatie en audioverhalen van GinDS-kunstenaars.
Kom luisteren naar de praatpaal of loop eens binnen bij de broedplaatsateliers, als de deuren van de ateliers open zijn.
Vrienden bedankt
In samenwerking met de gemeente Haarlemmermeer, provincie Noord-Holland, Stadsherstel Amsterdam, broedplaats Amsterdam, het Cultuurfonds en Meurkens & Meurkens is de stichting GinDS opgezet en samen met hen en de Vrienden van Stadsherstel en het Cultuurfonds is de restauratie gerealiseerd.
Bronnen:
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Delpher
Dit project is mede mogelijk gemaakt door:
De Vrienden van Stadsherstel
Gemeente Haarlemmermeer
Prins Bernard Cultuurfonds
Broedplaats Amsterdam
Provincie Noord-Holland
Meurkens & Meurkens
(Bovenstaande hebben samen stichting GinDs opgericht)