Nieuwe toekomst zeldzaam
Joods Gemeentegebouw
Na ons haalbaarheidsonderzoek, een opdracht van de gemeente Haarlem, besloten zij hun kroonjuweel van het Joodse erfgoed aan ons te verkopen. De geschiedenis van het Joodse leven in Haarlem zal daardoor op verschillende manieren herleven.
Mei vorig jaar schreven we dat we door de gemeente Haarlem gevraagd waren een haalbaarheidsonderzoek uit te voeren naar Joods erfgoed gelegen aan de Lange Wijngaardstraat 14 in Haarlem. We kunnen nu met trots melden dat het college ingestemd heeft met het plan en dat binnenkort de verkoop aan ons zal geschieden.
Wethouder Jur Botter: ”Stadsherstel is een goede partner. Zij hebben veel ervaring met restauratie en herbestemming. Vanuit de rijksoverheid hebben zij niet voor niets een status van Professionele Organisatie voor Monumenten Behoud gekregen. Ik heb dan ook veel vertrouwen in hun deskundigheid op het gebied van monumentaal vastgoed en om het voormalig Joods Gemeentegebouw aan de Lange Wijngaardstraat een nieuwe toekomst te geven.”
Al 23 monumenten gerestaureerd in Haarlem
Dat zijn prachtige woorden. We zijn ook geen onbekende in deze gemeente. Het eerste pand in deze gemeente restaureerden we al in 1969 en in totaal hebben wij hier maar liefst 23 panden gered. Maar dit wordt ons eerste monument met een Joodse geschiedenis in deze gemeente. Het is dan ook niet het minste gebouw.
Vol met functies van de Joodse gemeente
Het pand is in 1887 gebouwd voor de Joodse gemeenschap. Er werden toen meerdere functies in samengebracht, waaronder die van godsdienstschool, vergader- en bijeenkomstruimten, secretarie, conciërgewoning, kleine sjoel en ritueel badgebouw. Het gemeentegebouw, zoals het werd genoemd, verwierf binnen de Joodse gemeenschap in Haarlem tot ver daarbuiten grote faam en tal van – ook nationale – Joodse groeperingen en instellingen zijn er voor vieringen en vergaderingen samengekomen.
Het was ook hier dat de Haarlemse Joodse gemeenschap, na uitsluiting van het openbare leven in de eerste bezettingsjaren, nog vertier kon vinden en culturele activiteiten kon voortzetten en waar de gemeenschap haar laatste vergaderingen hield vóór de deportaties. Voor hen die na de gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog konden terugkeren, bleek het gebouw aan de Lange Wijngaardstraat te groot. De gemeenschap bereikte niet meer de omvang die het voor de oorlog had.
Laten herleven van de Joodse geschiedenis in Haarlem
Dit bijzondere verhaal is enigszins in de vergetelheid geraakt door de verwaarlozing van het pand toen in de naoorlogse periode de Joodse functie verloren ging. De bedoeling van het onderzochte plan is juist om de geschiedenis van het Joodse leven in Haarlem op verschillende manieren te laten herleven en het pand te restaureren. Zo wordt op de eerste verdieping ruimte geboden aan de Stichting Joods Gemeentegebouw Haarlem om een educatie- en herinneringscentrum te realiseren over de geschiedenis van het pand en de Joodse gemeenschap in Haarlem en omgeving. Met deze plannen geeft het college invulling aan de motie ‘Geef Haarlem haar Joodse geschiedenis terug’.
Daarnaast is er ruimte voor vijf appartementen in het gebouw en voor kantoor- en bedrijfsruimte op de begane grond. Bekijk hier het filmpje van het gebouw en over de plannen.
Wethouder Floor Roduner: Ik ben blij dat een stuk bijzondere Joodse geschiedenis terugkomt in Haarlem. Het monument aan de Lange Wijngaardstraat 14 wordt hersteld en verduurzaamd en een gedeelte van het pand wordt openbaar toegankelijk. Het herstel van het interieur is voor de beleving van het pand erg belangrijk, in het bijzonder voor de voormalige vergaderzalen op de eerste verdieping. Hier zal de geschiedenis van de Joodse gemeente en het pand bij uitstek verteld kunnen worden. Voor de huidige gebruikers is gelukkig een goede oplossing gevonden.
Bronnen:
Voor een groot deel is gebruik gemaakt van het bouwhistorisch onderzoek, gemaakt door Monumenten Advies Bureau, Nijmegen in opdracht van de gemeente Haarlem in 2018, het boek Joods Haarlem uit 2005 van Wim de Wagt en het persbericht van de gemeente Haarlem.