1882
Bouw pastorie
P
Pastorie Bleijs
Hartveldseweg 24, DiemenDe prachtige pastorie van Bleijs, gebouwd in 1882, is in 2020 aangekocht. Al twee keer eerder maakten we plannen, maar na reddingspoging drie is het dan echt gelukt om het monument een goede toekomst te geven. Het is één van Bleijs’ parels, waarvan er helaas niet veel meer over zijn.
2020
Stadsherstel eigenaar
2024
Restauratie
Nu
Multifunctionele ruimte
Kerken
Klokkentoren
Een schuilkerk met woning als pastorie
In 1996 redde en restaureerden wij de, voor een groot deel door brand verwoeste, schuilkerk De Hoop te Diemen. Deze kerk aan de Harteveldseweg 23 uit de 18e eeuw mocht er aan de buitenzijde niet als een kerk uitzien, vandaar dat het er op een boerderij leek en geen klokkentoren had. Door de toegenomen welvaart van Diemen aan het einde van de 19e eeuw dacht de katholieke gemeenschap aan de bouw van een nieuwe kerk, maar daarvoor was onvoldoende geld.
In 1882 wordt wel een nieuwe pastorie gebouwd met kerktoren en klokken. De bedoeling was dat schuilkerk De Hoop zich zo beter als kerkgebouw kon manifesteren. De pastorie kwam op de plek van de oude (een woonhuis). Ook de schuilkerk kreeg een nieuwe gevel. Pas in 1910 werd er echt een nieuwe kerk gebouwd, aan de linkerzijde van de pastorie. Op een rijtje staan dan: de nieuwe kerk uit 1910, de pastorie met klokkentoren uit 1882 en de 18e-eeuwse schuilkerk.
Architect
Bleijs
Amsterdamse pastoor en schilder
De sinds 1880 in Amsterdam woonachtige en kantoorhoudende architect Adrianus Cyriacus Bleijs (1842-1912) is ook architect van de twee jaar later gebouwde Sint Nicolaaskerk te Amsterdam. Bleijs leerde het vak van Pierre Cuypers en Jan Stuyt (die later o.a. onze Gerardus Majellakerk ontwierp). Bleijs’ ontwerpen zijn eigenzinnig en niet alledaags. Niet alleen in de jaren dat hij ze ontwierp, maar ook vandaag de dag, ruim honderd jaar na zijn dood, zijn ze nog uniek en vaak beeldbepalend. Helaas is er veel verloren gegaan. Daarom zijn we er trots op dat we de pastorie van Bleijs in Diemen een mooi tweede leven kunnen schenken.
De Amsterdamse aannemer Andries Helsen nam het werk in 1882 aan voor fl. 2.945,00 en op 22 april werd de eerste steen gelegd, die nu nog te zien is bij de voordeur van de pastorie. In datzelfde jaar kon een trotse pastoor zijn nieuwe behuizing betrekken.
Schilderingen
Pastoor
De poezen van de pastoor
In de pastorie hangt boven de schoorsteenmantel een in 1828 door Otto de Boer, toen woonachtig in Amsterdam, geschilderd portret van een andere pastoor, namelijk C.C. van Houtem. Van Houtem werd in 1788 in Amsterdam geboren en werd in 1821 pastoor van de schuilkerk. Hij trof de kerk en de oude pastorie in zeer vervallen staat aan en belast met schulden. Hij slaagde erin een groot deel van de schulden te saneren en de meest noodzakelijke reparaties uit te voeren. In 1831 werd hij op het door hem aangelegde kerkhof achter de kerk begraven. Doordat zijn portret nog in de pastorie hing, waren ze hem niet vergeten.
Op het spaarveld van de gepleisterde boezem van de voormalige huiskamer is in de jaren ’10 van de vorige eeuw een schildering aangebracht met, gestileerd, de twee katten van de toenmalige pastoor en daaronder een in het Latijn opgesteld rijm waarin zijn leven op ludieke wijze verheerlijkt wordt. Mogelijk is het kunstwerk geschilderd door de bekende Amsterdamse kerkinterieurschilder Jan Dunselman, die ook het interieur van de Sint Nicolaaskerk vervaardigde, werkte aan Stadsherstel’s kerk De Duif en Posthoornkerk en ook begraven ligt op het kerkhof achter de kerk in Diemen. Onder deze schildering bevindt zich een met non-figuratieve elementen versierde passe-partout waarbinnen een schilderij kan worden opgehangen.
Interieur
Glas in lood
Andere monumentale interieuronderdelen
De grote kamer, die voorheen uit een spreekkamer en een zaal bestond, bezit nog twee schouwen. De voorste schouw heeft een betegelde achterwand van Delfts-blauwe tegeltjes waarop landschappen zijn afgebeeld.
In het trappenhuis, ter hoogte van het bordes, zijn hoog in de oostmuur drie rondboogvensters aangebracht met in gebrandschilderd glas de wapens van de tot het werkterrein van de parochie behorende (voormalige) gemeenten “Weesperkarspel”, “Diemen” en “Watergraafsmeer” (de namen zijn omgeven door rolwerkcartouches).
Rol van Stadsherstel
Openhouden voor Diemen
Al jaren probeerde het parochiebestuur van de rooms-katholieke parochie Sint Petrus’ Banden de middelen te vinden om het pand te restaureren, maar dat lukte niet. Omdat door achterstallig onderhoud het pand en originele details verloren dreigden te gaan, namen ze contact met ons op. De parochie zou dan ook een gedeelte van de pastorie blijven gebruiken. Helaas gingen de plannen niet door omdat het bisdom geen toestemming tot verkoop gaf.
Na vijf jaar was het pand nog verder vervallen. Wel was er een nieuwe gebruiker gekomen die het pand nieuw leven inblies door een combinatie van activiteiten: foto/filmstudio, locatieverhuur, verhuur van werkplekken en ook meer op de buurt gerichte activiteiten zoals yogalessen en een huiskamer waar mensen wat kunnen drinken en elkaar ontmoeten.
De parochie nam weer contact op met ons voor reddingspoging twee. We maakten weer een plan, nu met de nieuwe huurders, maar helaas ging dat ook niet door. Het bisdom besloot namelijk om het pand via een openbare bieding te verkopen. Wij deden een bod, maar hadden niet het hoogste. Omdat vervolgens het bisdom er niet in slaagde eruit te komen met de hoogste bieder, namen ze contact op met ons. Dat resulteerde erin dat wij eind 2020 eigenaar zijn geworden en de restauratie bijna klaar is.
Meer informatie
Bronnen:
Publicaties Historische Kring Diemen
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed
Beeldbank Rijksmuseum
Delpher
Dit project is mede mogelijk gemaakt door:
De Vrienden van Stadsherstel
Provincie Noord-Holland
Nationaal Restauratie Fonds
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed
Cultuurfonds – met speciaal dank aan Carolijn Jongsma Fonds, het Slingenberg Fonds en het Restauratiefonds Peter Francis Segaar.
