Fort bij Krommeniedijk

Wat maakt dit project nou zo bijzonder dat we er jarenlang voor strijden

Samen met Landschap Noord-Holland, De Care Factory, de Heeren van Zorg en provincie Noord-Holland is het plan verder uitgewerkt.

Maar wat maakt dit project nou zo bijzonder dat we er met elkaar jarenlang voor gestreden hebben?

– Het betreft in eerste instantie restauratie van een Werelderfgoed monument.
– Daarnaast is het een mooie herbestemming; het is een woon-trainingscentrum voor jongvolwassenen met een autismespectrumstoornis (ASS).
– Er is een bezoekerscentrum voor de Stelling van Amsterdam, gericht op de natuurwaarde in de stelling, gekomen.
– Het bezoekerscentrum en de bijbehorende kleine horecagelegenheid wordt gerund door de bewoners, zij gebruiken dat voor trainingsdoeleinden.
– De vrijwilligers van het landschap blijven hun succesvolle open- en groene onderhoudsdagen organiseren.
– Er is een fortwachterswoning, ontworpen door niemand minder dan Piet Hein Eek.
– En het terrein van het fort is deels opnieuw ingericht.

Door dagbesteding wordt de maatschappij, gecontroleerd naar binnengehaald

Omdat wij een fijn woonklimaat voor verschillende mensen belangrijk vinden, zijn we meteen enthousiast over dit project. Helemaal toen we hoorden dat er in Noord-Holland een groot tekort is aan woon-trainingscentra voor jongvolwassenen met ASS. Het is voor de bewoners, die bijna allemaal nog bij hun ouders wonen, een spannende eerste stap richting de maatschappij. Ze gaan voor het eerst ‘op kamers’ bij onze huurder, De Heeren van Zorg.
Door de dagbesteding in het fort wordt de maatschappij gecontroleerd binnengehaald. In de hoop dat de bewoners na een traject van drie jaar klaar zijn om een volgende stap te nemen.

In een interview zegt de directeur van De Heeren van Zorg, Telly Noutsis het volgende:

“Wij willen bij de woonruimten voor onze cliënten het gevoel hebben ‘daar wil ik zelf ook zitten.’ Dat hebben we bij de panden van Stadsherstel zonder twijfel. Wij geloven ook in het idee dat kwaliteit afleveren belangrijk is voor behoud in de toekomst. Fort bij Krommeniedijk is een kroon op ons werk. Het heeft alles onder één dak. We kunnen er wonen, trainen, behandelen en er is dagbesteding. Een droom komt uit, ik ben er zo trots op dat we dit met z’n allen hebben neergezet”.

Terugbrengen onderdelen die verdwenen zijn

Het fort behoort tot de Stelling van Amsterdam, een verdedigingslinie, gelegen op 15 tot 20 kilometer rond het centrum van Amsterdam. De Stelling is 135 kilometer lang, bevat 46 forten en batterijen en is aangelegd van 1880 tot 1920. Het is vooral een waterlinie. In geval van vijandelijkheden kunnen grote delen van het gebied rond de Stelling onder water gezet worden, zodat de vijand niet kan oprukken. Het water staat te laag voor doorvoer met boten en staat te hoog voor vervoer met paard en wagen. Vliegtuigen bestaan dan nog niet. De forten worden gesitueerd op plaatsen waar de waterlinie wordt doorkruist door dijken, wegen of spoorlijnen.

In eerste instantie lijken veel forten hetzelfde, maar toch heeft elk fort wel weer iets unieks. Helaas zijn de dienstwoning, de fortwachterswoning, de genieloods en de brug bij dit fort verdwenen. Maar dat weerhield ons er niet van om sommige onderdelen terug te brengen. Zo kunt u, als u door uw oogharen kijkt, in de door Piet Hein Eek ontworpen nieuwe woning de contouren van de oude fortwachterswoning ontdekken. En dankzij een bijdrage uit het Meekel-Groen Stadsherstelfonds is het hekwerk en de poort op de brug teruggebracht.

Er zijn veel teksten gevonden in het fort en bewaard gebleven

In het fort zijn veel teksten, tekeningen en schilderingen op de muren gevonden. Sommige horen daar, anderen zijn aangebracht door soldaten en gevangenen als een soort van graffiti. In het fort hebben we zoveel mogelijk van deze afbeeldingen in het zicht gelaten. Er zijn weinig wanden geschilderd, want juist de rauwheid van de forten is zo prachtig.

In de meeste forten zijn de officiersverblijven voorzien van fraaie decoraties. Ook in dit fort is er sprake van sjabloonwerk en de lambrisering is voorzien van een marmerimitatie. Op veel andere plaatsen is aangegeven hoeveel gewicht de vloer kan hebben. En in de kazematten, waar kanonnen en mitrailleurs stonden opgesteld om de vijand te beschieten wanneer ze toch door de linie braken, staan richtinstructies om belangrijke doelen onder vuur te nemen. Ter verduidelijking is bij de rechter kazemat een panorama geschilderd van het uitzicht.

Maar ook is er onder een laag witkalk een sierrand tevoorschijn gekomen met de Duitse spreuk:
‘Grüss Gott tritt ein, bring Glück herien’. En op een andere plaats de tekst: In dat hok is onschuldig veroorldeedl P. van Ast met 14 dgen provoost’. Fort bij Krommeniedijk, kamer 36.

Gewonnen: duurzaam erfgoedprijs

Om behaaglijk en met een veilig gevoel te wonen in het fort, moest er een hoop gebeuren. Daarbij is zoveel mogelijk nagedacht aan duurzaamheid. Die inspanning is beloond met een duurzaamheidsprijs van de provincie Noord-Holland. Zo zijn de vloeren geïsoleerd en van vloerverwarming voorzien via aardwarmte. Het dak, dat op veel plekken lekt, is gedicht en weer voorzien van een 30 centimeter dik zandpakket, wat het oorspronkelijk ook had. Op het dak zijn zonnepanelen gezet en het gras rondom wordt kort gehouden door schapen. En auto’s en fietsen kunnen worden opgeladen met laadpalen op het parkeerterrein. Zo voorziet het fort voor 80% in eigen energie.

Op de beide uiteinden van het fort zijn de privaatruimten nog intact. Inclusief poepdozen en urinoirs. Links nog uitgevoerd met natuurstenen bakken en scheidingswanden. Alle nieuwe toiletten worden zoals het vroeger gebeurde, doorspoeld met regenwater. Dat water is afkomstig van het dak dat via kokers in de waterbakken in het fort terechtkomt.

Het land wordt weer onder water gezet ter bescherming, maar nu voor de vogels

Al een aantal jaar zet het Landschap Noord-Holland van februari tot en met begin maart een laagje water op de weilanden tussen Krommeniedijk en Uitgeest. Deze milde vorm van inundatie lokt duizenden vogels, meestal na een lange reis uit zuidelijke streken en soms ook nog op doorreis naar noordelijk gelegen broedgebieden. De stijging van het grondwater drijft het bodemleven naar de oppervlakte. Het is een prima gelegenheid voor duizenden grutto’s en andere vogels om tijdens hun reis ‘op te vetten’ en staand in het water uit te rusten, veilig voor roofdieren als de vos. Op één dag worden soms meer dan 60 vogelsoorten geteld.

Vanaf het dak van het fort, maar ook vanuit de geschutskoepel die als vogeluitkijkpunt gemaakt is, kijken honderden vogelaars elk jaar toe. Na 63 jaar wordt het gebied voor het eerst weer gebruikt, waarvoor het eigenlijk bedoeld is: inundatie, oftewel bescherming via water.

De rugstreeppadden hebben er alles wat ze wensen
Voor de restauratie hebben we eerst een flora- en faunaonderzoek uitgevoerd. Bijzonder aan dit fort zijn de naaldbomen, die op het hier aangebrachte zandpakket groeien en dus vreemd zijn voor een polderlandschap.

Maar ook op plekken waar de begroeiing door de schepen kort wordt gehouden, komen bijzonderheden voor zoals paddenstoelen van de rode lijst. Volgens een inventarisatie uit 2012 zijn dat de wantsenwasplaat, het papagaaizwammetje en diverse aardtongen.

Ook de rugstreeppad zit al jaren op het fort. Ze hebben er alles wat ze wensen; water in de omgeving, zandige oevers en een betrekkelijk warme plaats om te overwinteren. In het voorjaar zijn de mannetjes goed te horen als ze de vrouwtjes lokken. Als het mannetje dan op het grotere vrouwtje geklommen is, begeven ze zich naar het water waar het vrouwtje de eitjes afzet.

Voor de restauratie zijn voorzorgsmaatregelen genomen, zodat de padden ook tijdens de restauratie op het fortterrein kunnen vertoeven. Een van de toolboxmeetingen van de aannemer gaat in zijn geheel over de flora en fauna op het terrein, zodat de bouwvakkers de schoonheid van deze plek weten te waarderen en er dus zorgvuldig mee omgaan. In het fort is een belevingscentrum gekomen over de prachtige natuur in de Stelling, een bezoekje waard. Voor meer informatie over openingstijden: https://www.landschapnoordholland.nl/fortkijk