Kalverringdijk 7

Winkel en woonhuis

Vrijdag 19 april 1963 was een bijzondere dag voor de Zaanse Schans. Op die dag werden maar liefst twee panden naar de Schans overgebracht: Noorderkerkstraat 7 en Bloemgracht 21, beide vanuit Zaandam, op een trailer van de firma Stoof uit Breda. Beide bouwvallige huizen waren eigendom van de gemeente Zaandam, die ze graag in rap tempo zag verdwijnen vanwege nieuwbouwplannen. Voor driehonderd gulden per stuk werden ze overgedaan aan stichting Zaanse Schans.

Het huis dat aan de Noorderkerkstraat 7 in de eeuwenoude Klauwershoek in Oostzaandam stond, heeft tijden als winkel gefungeerd. Zo dreef Woerdeman er rond 1900 een manufacturenzaak, Krijt verkocht er galanterieën en Servaas had er een groentehandel. Ook een bakker en een loodgieter zaten ooit op dit adres.

dDe Klauwershoek is het oudste buurtje van Zaandam, rond 1400 vooral bewoond door scheepswerklieden; de Klauwers. Ze kwamen onder andere uit de landen rondom de Oostzee. Daar kwam ook het hout voor de scheepsbouw vandaan. Een ander woord voor een Klauwer is Breeuwer. Zij maakten de naden van de houten schepen waterdicht, door er breeuwtouw in aan te brengen met een breeuwmes. Het touw bestond uit uitgeplozen henneptouw, gedrenkt in pek. In 1411 werd in de Klauwershoek de eerste kapel gebouwd. Deze werd later vervangen door de Oostzijderkerk.

Bijzonder houten woonhuis met twee verdiepingen

Houten woningen met twee verdiepingen zijn een schaars goed in de Zaanstreek, zeker als ze uit de 17e eeuw stammen. De restauratie van het pand uit de Klauwershoek kostte architect Cornelis de Jong de nodige hoofdbrekens. Zowel in – als uitwendig was er flink huisgehouden en deed weinig nog herinneren aan de oorspronkelijke situatie. Vooral de voorgevel
had het moeten ontgelden, hij was stevig toegetakeld door allerlei verbouwingen. Grote etalageramen bepaalden het beeld van wat eens een voornaam woonhuis was geweest.

Gewapend met verfkrabber, hamer en breekijzer heeft de architect onderzoek gedaan naar dit pand. Er kwam zelfs nog een politieagent polshoogte nemen, om te zien of het allemaal wel pluis was wat daar gebeurde. Er werden bijzondere monumentale onderdelen achter aftimmeringen gevonden; zelfs nog kozijnen en ramen, compleet met hang en sluitwerk en origineel glas. Aan de hand van die vondsten kon een reconstructie van sommige delen goed uitgevoerd worden.

De gevel van het naar de Zaan gekeerde achterhuis bleek nog vrijwel intact, inclusief de twee smalle ramen op de verdieping, elk voorzien van 21 ruitjes.

Hoewel ook het interieur in de loop der tijd grote veranderingen had ondergaan, werd wonderwel bij het verwijderen van de 19e-eeuwse betimmeringen ook de originele indeling hiervan teruggevonden.

Reconstructie voorname pilastergevel

Hoe de voorgevel er in de 17e eeuw heeft uitgezien, zullen we nooit weten, ook al omdat het gebruikelijk was dat latere bewoners in financieel voorspoedige tijden hun woning lieten verfraaien met een moderne, eigentijdse gevel. Dat was ook hier gebeurd, zo bleek uit een foto uit 1880, opgedoken uit het gemeentearchief van Zaandam. Die foto vormde de basis voor de reconstructie van de huidige voorname pilastergevel. Uit het onderzoek dat de architect in het huis uitgevoerd had, kon de 18e- eeuwse gevelindeling met de oorspronkelijke raampartijen worden herleid. De sierlijke kuif van de klokgevel werd door beeldsnijder Buckner uit hout nagesneden, gebaseerd op een tekening van De Jong.

Verdiepingspanden kwamen in de Zaanse houtbouw niet veel voor. Dat is dan ook de reden waarom dit huis op de Zaanse Schans de enige vertegenwoordiger is van zijn soort. De spanten van de bovenverdieping staan ‘koud’ op de vloer van de etage, vlak boven de portalen van de benedenverdieping. Deze extra verdieping is dus gewoon als een los huisje op het onderste woondeel gezet, dat, zoals gebruikelijk, weer los op de fundering staat. De staande balken zijn met pennen in de vloer bevestigd. Het verdere verband ontstaat weer door de “weeg”, de dakpansgewijs bevestigde planken.

2e architect Zaanse Schans

Cornelis de Jong is van grote waarde geweest voor de Zaanse Schans. Hij werd in 1963 de tweede architect van de Zaanse Schans. Zo’n 50% van de panden en bruggen zijn daar onder begeleiding van Cornelis geplaatst of herbouwd. Dit gebeurde nadat hij een inventarisatie gemaakt had van bedreigde panden, die in aanmerking zouden kunnen komen voor het verplaatsen naar de Schans.

De in 1930 in Doorn geboren Cornelis, zoon van aannemer Jan de Jong, volgde een opleiding tot metselaar aan de Vierde Ambachtsschool in Amsterdam. Daar werd zijn kwaliteit als tekenaar van portretten en karikaturen al snel opgemerkt, zodat Cor de officiële schooltekenaar werd. Na de HTS werd Cor tekenaar bij onder meer architect Bot en architectenbureau Van der Linden te Amsterdam. Tegelijkertijd volgde hij een avondopleiding aan de Academie van de Bouwkunst.

Later startte hij als zelfstandige zijn architectenbureau in De Rijp. Hij verwierf naam met diverse fraaie ontwerpen, maar ook met restauraties. Zo heeft hij zelfs in 1971 een plan gemaakt voor onze monumenten op het hoekje Reguliersgracht/Kerkstraat.

Het eerste pand dat Cor op de Schans aanpakte, was het Stadsherstelmonument Zeilenmakerspad 1. Samen met de bouwhistoricus van de rijksdienst Herman Janse en de bekende Amsterdamse monumentenzorger Henk Zantkuijl deed hij een eerste bezichtiging aan dat pand. Cornelis de Jong overleed op 6 februari 2019 op 88-jarige leeftijd.