Zoektocht naar de herkomst van de gevelsteen D’heerlijckheyt Udinck

T

Tussen Kadijken 13

Tussen Kadijken 13, Amsterdam

Het 18e eeuwse huis heeft een gevelsteen waarop de heerlijkheid Udinck staat afgebeeld. Je zou toch denken dat het makkelijk te achterhalen is welke plaats hier afgebeeld wordt, helemaal als je weet wie hem in de gevel geplaatst heeft. Maar helaas is dat niet zo. Lees meer over onze zoektocht.

1725
Bouw huis
1992
Gerestaureerd
1993
Stadsherstel eigenaar
Nu
Woningen
Bouwheer
Arent Wiggerink

Vastgoedondernemer

Arent Wiggerink koopt in 1722 de grond waar het huis aan de Tussen Kadijken op komt van de gemeente. Arent is een echte vastgoedondernemer, want zowel vóór maar ook na deze aanschaf koopt hij nog verschillende andere panden, die hij verhuurt, en waar hij soms gedoe mee heeft.

Op dit erf laat hij in 1725 een huis bouwen. In de gevel komt een enorme gevelsteen van een stadsgezicht, met erboven een losse steen met de tekst D’HEERLYCKHEYT UDINCK. De plaatsnaam Udinck is niet te vinden op internet. Wel vinden we in later teksten over de gevelsteen dat met Udinck een plaats in Gelderland bedoeld wordt, maar wij konden deze plaats niet vinden. En in een boek over gevelstenen wordt aangegeven dat het misschien wel om Udingen in Luxemburg gaat.

Geboorteplaats
Uedem of Uden

Historische verenigingen op onderzoek

Toen wij verder op onderzoek gingen, kwamen we er achter dat Arent Wiggerink in 1688 in Udem is geboren. In een document uit 1716 werd toestemming gegeven voor het huwelijk tussen onze 28e jarige Arent Wiggerink uit Udem met de 25 jarige Amsterdamse Elisabeth Hense. Arent woont dan in de Nieuwe Leliestraat.

Het kan zijn dat hier Uedem (Kreis Kleve) in Duitsland mee bedoeld wordt. Met Duitse historici hebben we contact gehad hierover, maar helaas kunnen zij, na onderzoek gedaan te hebben, dit niet bevestigen.

Wat ook nog zou kunnen is dat met Udem, Uden in Noord- Brabant bedoeld wordt. Uden was toen een vlek, een nederzetting met stedelijke kenmerken maar geen stad. Het verschil met een dorp is dat een vlek wat groter was, en een marktfunctie had, zoals Uden. Vooral in Noord Brabant komen veel vlekken voor. Wat ervoor pleit dat dit de geboorteplaats van Arent zou kunnen zijn, is dat Uden een heerlijkheid was, en dat de gevelsteen ook een heerlyckheyt aangeeft. In deze bestuursvorm heeft de heer van een grondgebied het recht om in eigen naam het publiekrechtelijk gezag over alle inwoners uit te oefenen. Na contact op te hebben genomen met de historische vereniging aldaar, bleek er echter ook geen bewijs te zijn dat Arent daar vandaan kwam.

De gevelsteen
D’Heerlyckheyt Udinck

Met een afbeelding van het geboortedorp van de bouwheer

Op de steen staat een dorpsgezicht afgebeeld met rechts, op een terras in een vijver, een groot huis met een pannendak en torentje. In de vijver is ook een ronde duiventoren met een spits dak te zien. En links een gebouw met dwarsdak tussen twee tuitgevels met twee ingangen. De linkerhoek op de steen is gevuld met het gezicht op een monumentale toegangspoort met brug en enkele kleinere huizen. Helaas gaf de afbeelding ook geen uitsluitsel over welke heerlijkheid hier bedoeld is, dus we kennen nog steeds de geboorteplaats van Arent niet.

Wel is in het document van 1716 nog te lezen dat zijn beide ouders dan al overleden zijn en in een ander document lezen we dat hij meestersmid is. In 1747 verkoopt Arent zijn huis aan Jan van Alstee. Verder vinden we nog als bewoners van het pand een tapper in 1742, en een scheepsmaker in 1851. Dan in 1864 een schippersknecht en in 1879 een tekenaar.

Rol van Stadsherstel
Sociale huurwoningen

In de jaren 70 van de vorige eeuw was het hele gebied op het Kadijkseiland verpauperd. Met het verplaatsen van de havenactiviteiten van Amsterdam naar het westelijk deel van stad, verloor het Entrepotdok haar functie als ‘douanevrij’ gebied. Toen ontstond het idee om de pakhuizen aan het Entrepotdok te herbestemmen tot woningen en kleinschalige bedrijfsruimtes. Het was het eerste grote Nederlandse project waar sociale woningbouw werd gerealiseerd in een monumentaal casco. De pakhuizen, niet bedoeld als woonruimte, waren erg diep en zijn daarom ‘uitgekernd’: in het midden ervan kwam een stuk open ruimte waardoor er 2 delen ontstonden. De zo ontstane ‘Binnenkadijken’ bovenop de eerste bouwlaag zijn openbaar toegankelijk. Het plan tot restauratie van de pakhuizen in de jaren ‘80 was de aanjager om het gehele Kadijkseiland op te knappen.

Bij aanvang van de restauratie van onze woonhuismonumenten, bleek dat de constructieve toestand van deze panden slechter was dan verwacht. Daardoor moesten aannemer en architect tot het uiterste van hun kunnen gaan om de kosten binnen het door Volkshuisvesting beschikbaar gestelde budget te houden. Na het voltooien van de restauratie in 1992 werden de woningen als sociale woningen verhuurd. De huizen Tussen Kadijken 1, 3 en 5 kregen een nieuwe nummering: respectievelijk 5 t/m 11, 13 en 15.

Meer informatie

Bronnen:
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed
Beeldbank Rijksmuseum
Delpher

Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect: J. van Stigt
Restauratieaannemer: M.J. de Nijs en Zn. BV.

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.