Ca. 1920
Bouw
S
Stoombootweg 1
Stoombootweg 1, AmsterdamHet landelijke Kadoelen, met veel groen en pittoreske slootjes was niet altijd zo’n geliefde omgeving. In dit drassige veengebied voerden de veehouders en vissers een constante strijd tegen het opdringende water en de muggen vierden er hoogtij. Tot halverwege de vorige eeuw hoefde je niet naar de tropen om malaria op te lopen. Nu droomt menigeen van een huisje in een groen en waterrijk gebied, zoals het charmante Stoombootweg 1.
2002
Stadsherstel eigenaar
Nu
Woning
Buurtschap
Gelegen aan de Y-Stroom
Door het ontwateren van de natte veenbodem komt het plantaardige bodemmateriaal in contact met de lucht, waardoor het verteert.
Tot in de jaren vijftig kwam hier malaria voor
Al in 1374 was sprake van Quadolen, Kadoelen, als naam van een heerlijkheid. De Landsmeerderdijk – onderdeel van de Waterlandse Zeedijk – bestaat pas sinds de 15de eeuw. Deze dijk lag toen aan het nog veel bredere IJ, dat toen nog bekend stond als Y-Stroom (met ie-klank) of Ye.
Door de menselijke pogingen om het natte veengebied geschikt te maken voor bewoning en landbouw en ook door de turfwinning, klonk de bodem sterk in. Hierdoor werd het gebied vatbaarder voor het water dat vanuit Aelmere (de latere Zuiderzee) steeds verder binnendrong en het IJ vormde. Vanaf de eerste bewoning en het ontstaan van Amsterdam rond het jaar 1000 zakte de bodem, van zo’n 3 à 4 meter boven zeeniveau naar nul.
Het tegenwoordig zo idyllische landschap, doorsneden door veel slootjes, moet vroeger een harde leefomgeving zijn geweest. De veehouders en vissers konden er in die natte bedoening maar met veel ploeteren een mager bestaan vinden. Wie het juist uitermate naar hun zin hadden in deze moerassige uithoek waren de muggen, die soms de malariaparasiet bij zich droegen. Nog tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw kwam er dan ook malaria voor in Noord.
Oorsprong
Quadoelen
De naam verwijst waarschijnlijk naar de constante strijd tegen het water
Op een kaart uit 1616 staat ‘Kadool’ aangegeven. Verder doen spellingen als Quadoelen, Quadolen, Quad Doolen en Quaad Dolen de ronde. Overigens komt de naam Kadoelen voor in acht plaatsen in Nederland, verspreid over meerdere provincies. Maar wat betekent het nu eigenlijk?
De oorsprong van de naam blijft een beetje gissen. Dolen kan slaan op zwerven, landlopen, maar het meest voor de hand ligt de verwijzing naar de voortdurende strijd tegen het water. De oudst bekende betekenis van het woord doel is ‘greppel, als grens tussen stukken land’ en etymologisch is het verwant aan ‘dal’, ofwel een lagergelegen gebied. Quaad verwijst waarschijnlijk naar kwaad in de zin van slecht, veel onderhoud vragend.
Zo was men in het graafschap Holland vanaf circa 1200 begonnen om losse stukken dijk met elkaar te verbinden, waardoor een aaneengesloten zeedijk aan beide zijden van het IJ ontstond. Deze dijk was in eerste instantie niet erg hoog en sterk en regelmatig was er onenigheid over wie nu eigenlijk verantwoordelijk was voor het onderhoud. Dit leidde vervolgens dan weer tot doorbraken, waarbij bijvoorbeeld de Kadoelerbreek ontstond, het meertje waaraan ons Concertgemaal gelegen is.
Wandelpad
Stoombootdienst
Charmante woning met Amsterdamse School invloeden
Vanaf de Landsmeerderdijk voer vanaf 1867 een stoombootdienst over het juist aangelegde Zijkanaal I naar Amsterdam. Het wandelpad door de weilanden werd hiermee een belangrijke route van en naar de aanlegsteiger op de dijk en dankt zijn huidige naam aan die periode: de Stoombootweg. De bootdienst met de stad zal zeker leven in de brouwerij hebben gebracht. Zo was er ook een café gevestigd om het wachten te veraangenamen.
In 1921 kwam er een autobusdienst tussen Amsterdam en Landsmeer en verloor de veerdienst snel terrein. In diezelfde tijd, rond 1920, werd de eengezinswoning aan Stoombootweg 1, pal om de hoek van de aanlegsteiger, gebouwd.
Een charmant vrijstaand huis, bereikbaar via een bruggetje, met enkele bijzondere details. Er is een stoepje met twee treden en een strakke ingang met overkapping. Het heeft een mansarde kap, een knikvorm, maar tegelijk is het dak vrij puntig. De zolderverdieping is aan de voorkant met hout betimmerd. Onder het vooruitstekende erkerachtige raam op de eerste verdieping is een sierlijke houten betimmering aangebracht die doet denken aan de Amsterdamse School.
Rol van Stadsherstel
Boogkanaal ‘om de Noord’
Al in 1921 lag er een voorstel voor de aanleg van een boogkanaal ‘om de Noord’. Het idee was om het scheepvaartverkeer via een rondvaart om te leiden en zo een vaste oeververbinding over het IJ tot stand te kunnen brengen.
Nadat Kadoelen, voorheen een buurtschap in de gemeente Landsmeer, in 1966 was toegevoegd aan Amsterdam kwamen deze plannen opnieuw op tafel. Hiertoe zou de Stoombootweg inclusief bebouwing gedeeltelijk worden ‘opgeheven’. Uiteindelijk gingen deze plannen niet door en is op dit tracé de A10 Noord gekomen. Ook een gepland groot busstation aan het begin van de Stoombootweg kwam er niet. Voor dit laatste plan had de gemeente het woonhuis op nummer 1 aangekocht van een particuliere eigenaar.
Toen de toenmalige eigenaar Stadsdeel Noord zich meer op haar kerntaken wilde gaan richten en de woningen waarvoor geen bestemming meer was wilde afstoten, werd een partij gezocht die deze met zorg kon beheren. Na twee jaar onderhandelen hebben wij in 2002 in totaal 18 verspreid in Landelijk Noord liggende erven en opstallen aangekocht, waaronder Stoombootweg nummers 1, 4 en 17. Op die manier kon de typisch landelijke bebouwing behouden blijven.
Meer informatie
Archief Stadsherstel
Amsterdam-Noord, stad boven het IJ, Dick de Scally (2009)
Delpher
Onze Taal, jaargang 74, Riemer Reinsma (2005)
Parool
Stadsarchief Amsterdam
Wikipedia
Wilmkebreek
