Herenstraat 36

De erven krijgen de voorgevel niet aan de zijde van de Keizersgracht maar aan de Herenstraat

De Herenstraat dateert van de derde uitleg van de stad, die in 1612 begon, en is een verbindingsstraat tussen de Keizers- en Herengracht. Bij deze uitleg werd de oorspronkelijke sloot verbreed tot de eerste van de drie hoofdgrachten: de Herengracht.

Het huidige pand is een 19e-eeuws stadshuis, maar al vroeg in de 17e eeuw was het erf bebouwd. Het maakte oorspronkelijk deel uit van twee erven aan de Keizersgracht. Toen Hendrik Gerritszn. in 1615 beide erven kon overnemen van Jan Catelijn en Albert Pieterszn koos hij ervoor de oriëntatie te draaien: hij bouwde hier huizen met de voorgevel aan de Herenstraat, waaronder het hoekpand op nummer 40 en het naastgelegen huidige Herenstraat 38, 36 en 34 (en mogelijk 32).

In 1657 verkoopt Frederick Harmenszn Smits, kleermaker, het huis voor ƒ 5900 aan Jan Janszn Tichel, “onder conditie dat op dit erve niet gedaen zal mogen werden ’t ambacht van kuypen, smeeden of andersz. het aembeeld gebruykende”. Ook mag het erf niet worden “gesplitst of gesmaldeelt tot slopjens of steegjens”. De zoon van zijn weduwe Marritje Douwes verkoopt het pand in 1685 aan Elbert de Haes als het huis waar ‘’t gehoor’ in gevel staat, een naam die het tot 1745 zal houden.

Een rijke Amsterdamse wijnkoopman gaf opdracht voor de bouw van het orgel

Het pand blijft vervolgens 60 jaar in de familie, tot de weduwnaar van Aagje de Haas, dochter van Elbert de Haes en Neeltje Marselis het in 1745 verkoopt aan Jacobus de Ram. Jacobus, die een knopenwinkel heeft, huurt dan al sinds 1742 in het pand.

In 1763 wordt Hendrik Taddel eigenaar. Taddel is een steenrijke Amsterdamse wijnkoopman wiens grootvader predikant van de Lutherse Kerk in Hoorn was geweest. Het interieur van de kerk is uitbundig in Louis XV-stijl uitgevoerd maar bij oplevering was er nog geen orgel. In 1772 geeft Taddel opdracht tot het maken van een fraai orgel. Hoewel eerst aangenomen werd dat het orgel gebouwd was door Pieter Müller, zijn er papieren opgedoken waaruit zou blijken dat het het laatste instrument is geweest van de inmiddels hoogbejaarde vader van Pieter: Christian Müller (1690-1763). Christian Müller geldt als een van de voornaamste orgelbouwers in Holland. Onder andere het orgel in de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem, waarmee hij internationale bekendheid verwierf, is van zijn hand. Bij de oplevering in 1738 was dit een van de grootste orgels van de wereld en het zou worden bespeeld door Georg Friedrich Händel en, in 1766, door de toen tienjarige Wolfgang Amadeus Mozart.

“Er is er geen die zoveel werk verzet”

In een krantenartikel uit 1959, we bestaan dan drie jaar en de eerste twee restauraties zijn een feit, staat in de krant “Maatschappij tot Stadsherstel is op gang gekomen”. Het is mei en hoekpand Herenstraat 41 is dan juist die week aangekocht, waarmee ons totaal aantal panden op 23 komt.

Bij het 10-jarig jubileum is dit aantal gegroeid tot 90, waarvan 31 gerestaureerd en nog eens 18 in restauratie. Een groot aantal van deze panden wordt getoond tijdens een rondvaart, een mooie traditie die wij nu jaarlijks organiseren voor onze Vrienden. De wachtlijst bestaat destijds uit circa 300 personen, inschrijven kost ƒ 20. Over de Herenstraat wordt gemeld dat hier aan de oneven zijde panden zijn ingericht als flats voor 22 verpleegsters van het Wilhelmina Gasthuis.

Als Stadsherstel 20 jaar bestaat staat in de krant “Als restaurerende instelling is er in de hoofdstad geen, die zoveel werk verzet”. We hebben dan 213 panden in bezit, waarvan 122 gerestaureerd. Onder andere om de stijgende restauratiekosten te drukken wordt gestreefd naar ‘blokvorming’, een groepje huizen bij elkaar. De Herenstraat – met tien Stadsherstelpanden – wordt daarbij als voorbeeld genoemd.

Vijf RvC-voorzitters in de gevel

Herenstraat 36 werd in 1989 ons tiende eigendom in de Herenstraat. Ondanks de specifieke architectonische kwaliteit had het geen beschermde monumentenstatus. Daardoor ontbraken de hoognodige subsidies, terwijl de restauratie vanwege de slechte staat van het pand juist een kostbare aangelegenheid zou worden. Het zorgde voor uitstel van restauratie maar als jubileumpand konden wij de benodigde fondsen gelukkig toch bij elkaar krijgen zodat het pand weer in oude luister hersteld kon worden.

De onderpui met een smalle etalage en deuren die leiden naar de winkel (links) en de bovenwoningen (rechts) is nog authentiek; bij de restauratie zijn details teruggebracht. Op de bovenste verdieping werd weer het 19e-eeuwse T-raam teruggebracht. De scheefstand is gehandhaafd.

In het interieur zijn de plattegronden gegroepeerd gebleven om de bestaande trappen. De oorspronkelijke trap tussen de 2e en 3e etage, die door brand verwoest was, is vervangen, met de oorspronkelijke detaillering. Het verwijderen van enkele door brand aangetaste wanden bracht meer ruimte in het huis.

De gebeeldhouwde koppen aan de gevel bleken – op één na – te verweerd. Wim Vermeer van restauratieatelier Snoep & Vermeer restaureerde deze ene originele kop en verving de aanwezige restanten van de overige door de beeltenissen van vijf voorzitters van de Raad van Commissarissen van Stadsherstel.