Eind 16e eeuw
Bouw pand
H
Het Wapen van Engeland
Geldersekade 15, AmsterdamOns smalste pandje, van amper twee meter breed, is in 2018 gerestaureerd en heeft mede dankzij onze Vrienden zijn schoonheid teruggekregen. Het 16e-eeuwse houtskelet is weer zichtbaar en in de badkamer is de monumentale schouw behouden.
1991
Stadsherstel eigenaar
2018
Restauratie
Nu
Woning
Rol van Stadsherstel
Typisch woning voor een gezin
Amper twee meter breed, tien diep, behoorlijk scheef, een 19e-eeuwse klokvormige top onder rollagen en vier eeuwen aan bouwstijlen te ontdekken. Dat is Geldersekade 15 in het kort. Het heeft een sous, een zolder en steile, smalle trappen verbinden beide met de drie etages daartussen.
Het pand staat aan de oneven zijde van de Geldersekade, de oostkant, die voor de Tweede Uitleg (1578-1596) buiten de stadsmuren lag. Een deel van het originele houtskelet is aangetroffen, waaruit de bouwperiode – eind 16e eeuw – kan worden afgeleid. Niet lang daarna, om precies te zijn in het tweede kwart van de 17e eeuw, verdween namelijk het houtskelet uit de bouw, zo schrijft H.J. Zandkuijl in zijn boek ‘Bouwen in Amsterdam’.
Al sinds 1991 in bezit van Stadsherstel, maar pas na het vertrek van de bewoners is in 2017 het funderingsherstel gestart. En dat was ook wel nodig want het was behoorlijk verzakt. Om de charme van het pand te bewaren is de scheefstand behouden gebleven. In het kader van duurzaamheid is gezorgd voor een warmtewisselaar in de cv-ketel. Een warmtewisselaar is een energiezuinige toepassing, door warmte te hergebruiken voor verwarming en warm water.
Voor, tijdens en na de restauratie konden onze Vrienden en andere monumentenliefhebbers het project bekijken.
De ingang van het pand werd ontsierd door een lelijk hekwerk en betonnen trap naar het souterrain. Beide niet monumentaal. De ongelijke, uitgesleten treden liepen ongemakkelijk en de onderste trede lag tegen de deur aan, waardoor je letterlijk met de deur in huis viel. Bij nadere bestudering van de trap bleek dat onder het betonsmeersel een mooie hardstenen trap zat verstopt over de hele breedte van het pand. De Vrienden van Stadsherstel hebben bijgedragen aan de restauratie van de stoep en een nieuw stoephekje.
Bedankt Vrienden
Restauratie
Badkamer met schouw
Bijzondere monumentale details
Door de zeer kleine oppervlaktes moest er flink worden gepuzzeld om de ruimtes zo goed mogelijk in te delen voor toekomstige bewoning. In de ruimte waar nog een schouw aanwezig was is nu de badkamer gemaakt. De schouw en de plank zijn niet direct bijzonder. Wel is het bijzonder een houten schouw in de badkamer te hebben. Niet ideaal, maar vanwege de indeling van de ruimtes en het wegwerken van de installatie die een badkamer nu eenmaal nodig heeft, was dit de beste optie. In het houten kastje naast de schouw is een 16e-eeuws zwanehalskorbeel te zien; een bijzondere plek om een voorraad shampoo op te slaan. En de schouw zelf; die kan dienen voor het wegleggen van handdoeken.
Om de historie van het pand te laten zien, is het 16e-eeuwse houtskelet zichtbaar gemaakt. Het monument is gebouwd in de tijd dat we overgingen van hout- naar steenbouw. Dit is te zien aan de sporen van sleutelstukken en korbelen die om de andere balk gevonden zijn; de ene balk werd gedragen door een houten muurstijl, de andere balk door de stenen muur. Dit wordt een alternerende balklaag genoemd. Verder zijn onder andere de witjes in het trappenhuis gehandhaafd en de wand van wagenschot op de 1e verdieping.
Een installateur van twee meter lang moest boven in de nok van het pand de installaties plaatsen. Hij zat in elkaar gevouwen om dit voor elkaar te krijgen. Geen fijne klus maar het is gelukt! De uitvoerder heeft goed nagedacht over de ruimtes. In een voormalige kast is bijvoorbeeld een wastafel gemaakt en de buizen daarvan zijn netjes weggewerkt. Door de goede samenwerking is dit gelukt.
Ruth van der Puijl, projectleider van Stadsherstel.
Eigenaren
Wapen van Engeland
Schippers, masten- en zeilenmakers
Arent Gerritsz., schipper van beroep, is een van de 50.000 inwoners van Amsterdam begin 1600, als hij het huis koopt van mastenmaker Cleijn Keesje. De ligging van het huis is perfect. Aan het open IJ. De beroepen van eigenaren en huurders aan de kade zijn geheel in lijn met het internationale karakter van het gebied: rouaensvaarder, lonsvaarder, schipper, mastenmaker en zeilenmaker. Drukte op de kades en een veelheid aan schepen. Op de kop van de kade ligt de Schreierstoren: de enige overgebleven verdedigingstoren van de Middeleeuwse stadsmuur. Lag die verdedigingsmuur voor 1600 aan de even zijde van de Geldersekade, erna is die opgeschoven in oostelijke richting. De gracht van de Geldersekade ligt opeens binnen de stadsmuur, wat een impuls geeft aan de scheepvaart.
‘Huis en erf waar het Wapen van Engeland uithangt’, zo wordt Geldersekade 15 in 1663 in de verkoopakte genoemd. Eigenaar is dan bierbrouwer Jan Graswinckel die het verkoopt aan wijnkoper Philibert Leij. Bij een volgende verkoop heet het ‘Huis en erf, voormaals genaamd Het Wapen van Engeland’.‘Huis en erf waar de graaf van Noorwegen uithangt’ heet het in 1780 als het wordt verkocht door weduwe Harmijna Welsink. In die periode zijn de bewoners van de kade veelal Scandinavische zeelieden.
Bewoners
Schoenmakers
Etage erbovenop
Vanaf de tijd dat scheepvaart ingrijpend verandert, veranderen de beroepen van de bewoners mee. Halverwege de negentiende eeuw wijzigt het middel van bestaan aan de kade en ook op nummer 15. Vanaf 1877 woont schoenmaker De Mulder er tien jaar met zijn gezin. Ruim 225.000 inwoners telt de stad in die tijd.
Op 21 mei 1900 wordt een vergunning afgegeven aan de Zweed Johan Albert Petterson om het pand te vergroten. Dat plan wordt niet uitgevoerd. Petterson, inmiddels getrouwd met de dochter van De Mulder en eigenaar geworden van het pand, is ook schoenmaker van beroep. De kostgangers blijven internationaal: alleenstaande vrouwen, Duitse en Scandinavische zeelieden, schenkers en tappers en sinds 1920 ook regelmatig Joodse immigranten.
Uiteindelijk zal er meer dan tachtig jaar (tot 1960) een schoenmaker huizen op nummer 15. Amsterdam heeft dan inmiddels bijna 870.000 inwoners.
Meer informatie
Bronnen:
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Aan dit project hebben meegewerkt:
Tekenwerk: Architectenbureau 1meter98 en Architektenburo Sarlemijn
Aannemer fundering: Bouwbedrijf De Vlucht
Bouwbureau Stadsherstel
Restauratieaannemer: Toekomst Bouw, Andijk
De restauratie is financieel mede mogelijk gemaakt door:
De Provincie Noord Holland
Vrienden van Stadsherstel
