Veiling voor behoud van Surinaams erfgoed

Van een erfgoed liefhebber die in Suriname gewoond heeft kregen we een aantal Surinaamse kunstvoorwerpen/gebruiksvoorwerpen geschonken om te veilen voor het goede doel van de Surinaamse Maanden; het Surinaamse erfgoed.

De gekregen voorwerpen zijn in ieder geval 50 jaar oud want ze zijn in of voor 1975 geschonken aan of gekocht door de gever. De gever werkte vanaf 1974 ruim 2 jaar in Suriname als veearts en kwam op verschillende plekken in Suriname waar hij de voorwerpen kocht of kreeg. Zijn vader was al eerder naar Suriname gegaan, in 1963, en verbleef daar zo’n tien jaar. Hij zat daar om de verffabriek waar hij in Nederland voor in het managementteam werkte, uit te breiden. De moeder van de gever kwam regelmatig een paar maanden over en de kinderen, waaronder de gever, kwamen soms ook mee. De ouders en de gever zelf waardeerde de culturele uitingen van de verschillende bevolkingsgroepen in Suriname zeer en kochten en kregen geregeld voorwerpen die ze mee naar Nederland namen. Een aantal van die producten hebben wij gekregen voor de veiling.

Hoe werkt de veiling?

Gedurende de Surinaamse Maanden kunt u tot en met uiterlijk 16 uur op 26 juli 2024 per mail via stella@stadsherstel.nl bieden, of in het Stadsherstelwinkeltje (Reguliersgracht 67). Daar staan de voorwerpen in de etalage. Tijdens de lezingavonden liggen ze op de verkooptafel in de Amstelkerk en kunt u ook bieden. Op de verkooptafel, deze pagina op onze website en in de etalage van het winkeltje zullen we steeds de hoogste bieding aangeven.

De hoogste biedingen tot nu toe zijn:

Kavel 1: € 50,-
Kevel 2: € 75,-
Kavel 3: € 50,-
Kavel 5: € 50,-
Kavel 6: € 20,-
Kavel 7: € 50,-
Kavel 8: € 20,-
Kavel 9: € 50,-
Kavel 10: € 20,-
Kavel 11: € 10,-
Kavel 12: €100,-
Kavel 13: € 20,-
Kavel 14: € 10,-
Kavel 15: € 20,-
(Bijgewerkt: 17/06/2024)

Aardewerk uit Matta van de Arrowaken /Cariben

In 1963 hebben de ouders van de gever deze twee kruiken gekregen of gekocht in Matta. Matta is een dorp in het district Para in Suriname. Hier wonen nog veel oorspronkelijke bewoners. Bij alle stammen van de oorspronkelijke bewoners maken voornamelijk de vrouwen aardewerk. De oorspronkelijke bewoners worden meestal onderverdeeld in ‘bovenlands’ en ‘benedenlands’. Aan de kust (benedenlands) leven de Lokono/Arowaken en de Cariben. Matta, waar dit aardewerk vandaan komt ligt in dit gebied.  

Arowaakse vrouwen waren goede pottenbaksters. Ze werden wel door Cariben ontvoerd. Zo kwam Arowaaks aardewerk bij de Cariben terecht. Het aardewerk van de Cariben wordt gemaakt van tot poeder gestampte klei vermengd met de as van de bast van bomen. Juist deze as zou de kruik enigszins poreus maken zodat ze ‘zweet‘, en daarmee door de geringe verdamping, het water koel houdt. De met as vermengde klei wordt in rollen gekneed, die op elkaar worden gelegd en tot een geheel worden gemaakt. Vervolgens wordt de kruik eerst in de schaduw en later in de zon gedroogd. Tenslotte worden ze in het vuur gebakken. De Cariben maken waterkruiken, kleine dubbele of drievoudige kruikjes, kommen en borden voor eigen gebruik.

Kavel 1: Kruik met twee oren (32 hoog x 16cm breed, aardewerk)
Kavel 2: Kruik met 1 oor en schenktuit (31 hoog x 24 breed)

Eendjes uit Matta van de Arrowaken /Caraïben

Voor de handel bakken de oorspronkelijke bewoners allerlei dierfiguren. Het zijn nabootsingen van de dieren die hen omringen in het Surinaamse oerwoud of die op het erf rondscharrelen. Varkens, honden, schildpadden maar ook kaaimannen, slangen, vogels gordeldieren en dus ook eendjes.

De gever zelf had de eendjes gekocht in 1974 toen hij per boot aankwam in het dorp Matta. Bewoners stonden achter een kraampje, niet gericht op toeristen, waar ze hun zelfgemaakte aardewerk verkochten. 

Kavel 13: Vier kleine eendjes op rij (kleinste 7 lang x 3,5 hoog x 2,5 breed, aardewerk).
Kavel 14: Vier grotere eendjes op een rij (grootste 27,5 lang x 13,5 hoog x 15 breed, aardewerk).

Voorwerpen met marron snijwerk

In 1974 kreeg de partner van de gever de aanbieding om de stage die hoorde bij haar opleiding tot predikant, uit te oefenen in Suriname. Een hoogleraar waar ze veel contact mee had was predikant van de Hernhutters en had daar goede contacten. Toen haar partner/de gever daarop reageerde met ”allemaal leuk en aardig maar wat moet ik daar dan doen” gaf ze aan dat dat al geregeld was. De gever kon terecht bij de veterinaire dienst om onderzoek te doen naar ziektes bij o.a. varkens en koeien in Suriname.

“De combinatie was heel mooi. Mijn vrouw had veel contact met de Creolen in Suriname en ik had veel contact met de Javanen en Hindoestanen in Suriname, zij hielden veel vee. Zo kwamen we overal en hebben er veel vrienden aan overgehouden”.

Kavel 12: Deur (112 hoog x 51,3 breed, met houtsnijwerk).
Tegen de gever was verteld dat deze deur bedoeld was voor een granman, maar de deur is daar nooit terecht gekomen.

Kavel 3: Lepel met snijwerk (42,5×6,3 cm hout).
De gevers gebruikten deze lepels zelf in de kerk waar gekookt werd voor ouderen om soep mee op te scheppen.

Kavel 5: Ruitvormig gesneden vorm op stok (60×18 cm, houtsnijwerk).
Deze hebben de gevers van de kerkenraad geregen.

Kavel 6: Rechthoekig blad (30lang x 15 cm breed, houtsnijwerk)
Dit schaaltje werd gebruikt in de kerk als avondmaalbordjes

Kavel 7: Ovaalvormig blad (33,5x 15 cm breed, hout)
Dit is in rond 1975 cadeau gegeven door een predikant die in de buurt van de Colakreek/zanderij woonde.

Kavel 8. Vruchtbaarheidssymbool op stok (99 cm hoog x 5 cm breed, Ebbenhout)
In de buurt van Brownsberg heeft de gever deze gekregen toen hij daar onderzoek deed naar runderen en varkens. Je ziet het symbool vaker in het gebied van de Saramakaners.

Kavel 9: Baby rammelaar
Waarschijnlijk heeft de gever de baby rammelaar gekregen bij Drietabbetje/Stoelmanseiland. Drietabbetje is een plaats gelegen op drie eilandjes in de rivier Tapanahony. Het is de zetel van de granman van de Ndyuka-Marrons (Aukaners). In 2024 werd hier het Diitabiki Museum Fositen Gudu geopend in drie authentieke hutten verspreid over het dorp.

We hebben ook nog twee houten lepels en een cassavepers gekregen

Kavel 10: Lepel (43,3×5 cm breed, hout)

Kavel 11: Lepel (44,5x 8 cm breed, hout)

Kavel 15: Cassavepers (44x 4 cm)
Een ‘matapi’ is een Surinaamse cassavepers en wordt gebruikt om het giftige blauwzuur uit de geraspte, bittere cassavewortels te persen. Van origine maakten de oorspronkelijke bewoners van Suriname hier gebruik van.

Een matapi is een buisvormig gevlochten huls, gesneden uit de stengel van een plant. De huls wordt aan de bovenkant aan een lus opgehangen. Aan de onderkant wordt een stok door de lus gestoken die met een steen of het lichaam verzwaard wordt. Na het wassen, schillen en raspen van de cassave wordt de witte brij in de matapi gedaan. De mand is zo geconstrueerd dat als je aan de onderkant trekt, de inhoud wordt samengeknepen. Het vocht dat bij bittere cassave giftig is, verdwijnt zo uit de cassave en er blijft een stevige substantie over. Met het overgebleven meel, wordt cassave brood gebakken. Van het uitgeperste vocht kan kasiri bier worden gemaakt. Hiervoor moet het sap wel eerst gekookt worden.