Restauratie Akermolen Zwarte Pad 30
Zwarte pad 30, Theehuis de Akermolen
De Akermolen - ook wel Oude Molen genoemd - is op het eerste gezicht een onaanzienlijk gebouwtje, maar het is het belangrijkste bouwwerk van de Middelveldsche Akerpolder. Zonder de molen had de polder niet bestaan en dus ook hele wijk de Aker niet. De molen is in 1874 op de huidige plaats neergezet. Hij is afkomstig van “elders” zoals staat te lezen in de notulen van de Dijkgraaf en Heemraden van het Waterschap Haarlemmermeer. Waar dat ‘elders’ precies was, is niet duidelijk. De reden van de verplaatsing was de vergunning die het bestuur van de Middelveldsche Akerpolder van het rijk had gekregen gedurende 20 jaar veen uit de polder op te graven.
| Adres | : | Zwarte Pad 30 |
|---|---|---|
| Plaats | : | Amsterdam |
| Naam | : | Akermolen |
| Beschrijving | : | Oorspronkelijk was de Middelveldsche Akerpolder een veenweidegebied tussen de Osdorperweg en het Haarlemmermeer. Dit gebied werd bemalen met een poldermolen bij het Lutkemeer. De Akermolen werd vanaf 1876 gebruikt om de achterliggende Middelveldsche Akerpolder te vervenen (veen afgraven). Veen werd gebruikt om turf van te maken, een veel gevraagde brandstof in het groeiende Amsterdam eind 19e eeuw. Toen na 20 jaar het veen afgegraven was, was het polderpeil zo’n drie meter gedaald. Om de grond droog te maken voor de tuinders die zich er gingen vestigen werd de schepradgang (goot) in 1896 vervangen door een vijzelgang. Beide zijn ook nu nog te zien, achter en onder de molen door de glazen vloer. Bijna 25 jaar later werd de windmolen vervangen door een elektrisch pompgemaal aan de voet van de dijk. De wind was een te onzekere factor in de bemaling van de inmiddels vol met tuinderijen staande polder. De wieken zijn na 1921 verdwenen toen het elektrische gemaal de taak van de molen overnam. De molenstomp werd toen woning van de poldermeester. De waterwerken die zich nog onder de molenstomp bevinden, werden niet alleen gebruikt om de Akerpolder droog te houden, maar ook om deze onder water te kunnen zetten in tijden van oorlogsdreiging. In die functie maakte de molen deel uit van de waterstaatkundige werken in de Linie van Amsterdam – de voorloper van de Stelling van Amsterdam. Sinds het begin van de 18e eeuw beschikte ons land over een uitgebreid stelsel van verdedigingslinies die middels het onder water zetten van gebieden (inundaties) het land konden verdedigen. Rond Amsterdam bestond een kring van deels natuurlijke wateroppervlakken (het IJ, de Zuiderzee en de Haarlemmermeer) en deels gebieden, die men bij dreigend gevaar enkele decimeters onder water liet lopen. Het water was net te ondiep voor een bootje en te diep voor man en paard en bovendien was de oversteek gevaarlijk en onvoorspelbaar omdat greppels en sloten niet zichtbaar waren. Daarnaast maakte het wateroppervlak het schootsveld te breed om geraakt te worden door kogels. In 1874 werd besloten tot de aanleg van de Stelling van Amsterdam mogelijk. De zuidwestflank van de Linie van Amsterdam ging hiervan als schaduwlinie nog wel deel uitmaken. De Oude Molen is het enig overgebleven waterstaatkundige werk tussen Halfweg en Amstelveen van de Linie. |
| Verworven | : | 2008 |
| Restauratie | : | 2010 |
| Situatie bij aankoop | : | Bij de bouw van nieuwbouwwijk De Aker in de jaren negentig dreigde de sloop van de inmiddels verwaarloosde molen. Na actie tot behoud, is de molen een gemeentelijk monument geworden en is deze inmiddels door Stadsherstel Amsterdam gerestaureerd in de staat van de jaren twintig. |
| Restauratiearchitect | : | R. van Dam |
| Restauratieaannemer | : | |
| Huidig gebruik | : | Sinds 1999 heeft Stadsherstel samen met Stichting De Oude Molen gestreden voor het behoud van de zwaar vervallen molenstomp. Nadat het toenmalige stadsdeel Osdorp de molen tot gemeentelijk monument maakte, was de weg vrij om aan de restauratie te beginnen. Na een grondige voorbereiding werd eind 2008 begonnen met de restauratie. De molenstomp werd geschikt gemaakt om er een koffie- en theeschenkerij in te vestigen, in combinatie met een informatiepunt over de Groene AS, de Linie en Stelling van Amsterdam en de lokale (waterstaatkundige) geschiedenis. Ook werd op de verdieping een multifunctionele ruimte gerealiseerd. Het ontwerp van de restauratie van de molenstomp en de daarachter neergezette nieuwbouw is van architect Remco van Dam. |
| Bijzonderheden | : | Bijzonder zijn de oude molengangen die nog in de grond zitten en door een glazen vloer zichtbaar zijn gemaakt. Deze spectaculaire bezienswaardigheid is betaald door de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Dankzij subsidie van de Stichting Mainport en Groen is er over de Ringvaart een pontverbinding gekomen, zodat ook bezoekers vanuit de Haarlemmermeer makkelijk bij de Akermolen kunnen komen en recreanten vanuit Osdorp gemakkelijk de groene routes in deze polder kunnen bereiken. Hiermee is de Akermolen een knooppunt en pleisterplaats in een uitgebreid recreatief netwerk geworden. |