Geldersekade 15: smal en scheef

Je zou er gemakkelijk kunnen knikkeren. Het potje ligt dan op de plek waar het pandje het scheefst is met een hoogteverschil van 7 cm. Het staat sinds het funderingsgestel in april op nieuwe betonpalen en een dito plaat; de toegangstrap is al gerestaureerd en de vondsten zijn zoals altijd verrassend. 'De scheefstand is ook de charme van het pand en is dus intact gelaten’, zegt projectleider Ruth van der Puijl.

Tekst Monique Hollenkamp

Twee bij tien

Amper twee meter breed, tien diep, behoorlijk scheef en vier eeuwen aan bouwstijlen te ontdekken. Dat is Geldersekade 15 in ‘t kort. Het heeft een sous, een zolder en steile, smalle trappen verbinden beide met de drie etages daartussen. Al sinds 1992 in bezit van Stadsherstel, maar pas na het vertrek van de bewoners afgelopen jaar en het funderingsherstel vorige maand kon worden nagedacht over de restauratie ervan. Het blijft natuurlijk smal en ondiep. Maar misschien verrassend is dat het ook scheef blijft. Wel iets minder dan nu het geval is, maar de scheefstand blijkt juist een van de charmes te zijn. 'Alleen op de plaats waar het pandje van amper twee meter breed het scheefst ligt wordt wél wat gedaan. Anders zouden de toekomstige bewoners dagelijks duizelig zijn', glimlacht Ruth.

Verrassing onder ‘t beton

Samen met projectleider Ruth ga ik op locatiebezoek als de oude/nieuwe hardstenen trap wordt ‘gelegd’. Dat zit zo. De ingang van het pand werd ontsierd door een lelijk hekwerk en dito betonnen trap naar het souterrain. Beide niet monumentaal. De ongelijke, uitgesleten treden liepen ongemakkelijk en de onderste trede lag tegen de deur aan, waardoor je letterlijk met de deur in huis viel. Voor een nieuw hekwerk plus trap werd een mooi ontwerp gemaakt en de vriendenvereniging besloot beide te doneren. 
Bij nadere bestudering van de trap kwam de ontdekking dat onder het betonsmeersel een mooie hardstenen trap zat verstopt. Over de hele breedte van het pand. 
Gillis en Roberto van Natuursteen-restauratiebedrijf Bambam hebben vervolgens op ingenieuze wijze van de oude uitgesleten treden een nieuwe wat smallere trap gemaakt, nu met treden op de juiste hoogte. 

Vierhonderd jaar oud

Het pand staat aan de oneven zijde van de Geldersekade, de oostkant, die voor de Tweede Uitleg (1578-1596) buiten de stadsmuren lag. Een deel van het originele houtskelet is aangetroffen, waaruit de bouwperiode -eind 16e eeuw- kan worden afgeleid. Niet lang daarna, om precies te zijn in het tweede kwart van de 17e eeuw, verdween het houtskelet uit de bouw, zo schrijft H.J. Zandkuijl in zijn boek Bouwen in Amsterdam.

Vondsten

Allerlei verrassingen in het pand trekken de aandacht. We zien een tussenkorbeeltje met profiel van begin 17e eeuw, een 18e-eeuwse krant en dito achterpui, aftimmering van de voorpui en een versmald deurtje uit de 19e eeuw, een houten schouwtje: vroeg 20e eeuw, kranten uit 1971 op de vloer -zodat er geen stof of prut door de kieren van de vloerdelen zouden vallen- en veel verschillende behangsels uit diverse perioden.
In een eveneens gevonden krant Het vliegend blad van Amsterdam uit de periode 1875-1900 staat een artikeltje over “..de kleine Prinses, die reeds groot begint te worden..”..”.. al trippelend tussen twee hofdames..”, waarschijnlijk verwijzend naar Prinses Wilhelmina, geboren in 1880.
Daar weer achter zitten verschillende behanglagen die een datering mogelijk maken. Het blauwe behang op de 1e etage van is halverwege de 19e eeuw. Te dateren tussen 1840 en 1860, vanwege de destijds geliefde kleur. Men heeft een voorkeur voor intensief blauw.
Die populariteit heeft te maken met de uitvinding van het synthetisch blauw dat men rond het midden van de 18e eeuw in grote hoeveelheden kan produceren. Het groene behang met de ruitvorm daaroverheen is van jongere datum. Een klein ruitpatroon past bij een datering rond 1880. Op de bel-etage zitten achter een dubbele wandbetimmering ook weer twee behangsels: een bruin behang met patroon uit eind 19e eeuw en daarachter een grijs/blauw behangsel in ruitvorm met een witte bloem. Patroon en kleurstelling worden veel gebruikt midden 19e eeuw.

Het is heerlijk om verrast te worden door vondsten en ze te kunnen laten zien. De vondsten uit dit pandje blijven zeker bewaard en worden daar waar mogelijk hergebruikt. En het knikkeren? Ook dat kan blijven, want de scheefstand blijft en daarmee dus ook het knikkerpotje.

Dit was deel 4 van de reeks artikelen In Het Spoor Van Amsterdamse Restauratieprojecten, over Foeliedwarsstraat 40-52, Rapenburg 93 en Geldersekade 15.

VOLGENDE KEER: GELDERSEKADE 15: EEN INTERNATIONAAL PAND

Vondsten en ontdekkingen. In die fase zijn we bij restauratieproject Geldersekade 15. Ook leuk is het om vragen te kunnen beantwoorden. Wie waren de vroegere eigenaren en huurders? Wat voor beroepen hadden bewoners van de Geldersekade zoal? Is er een link te leggen tussen vondsten en bewoners? Hoe was het (openbaar) vervoer op de kade vroeger geregeld? Een ding staat vast. Het was er heel internationaal, net als nu eigenlijk. Meer daarover over in het volgende artikel.

VORIGE ARTIKELEN IN DEZE SERIE

Eerdere delen uit de reeks In Het Spoor Van De Restauratieprojecten gemist? Lees hier: 
Deel 1
Deel 2
Deel 3

De Vrienden van Stadsherstel maken ook deze restauratie mogelijk

De Vrienden dragen bij aan de restauratie van de trap en het plaatsen van een nieuw bijpassend hekwerk. 

Bouwpartners

Constructeur: De Beaufort Bouwadvies 
Tekenwerk: Architektenburo  Sarlemijn
Aannemer fundering: Bouwbedrijf De Vlucht