7 succesvolle projecten: architect André van Stigt en Stadshersteller Paul Morel

In de tijd dat monumentale panden nog werden gekraakt om ze van sloop te redden, kwamen restauratiearchitect André van Stigt en Stadsherstels Paul Morel elkaar tegen. Kostbare krotten herbestemmen groeide uit tot hun gedeelde natuur. De Haarlemmerpoort was hun zevende samenwerking.

Als voorzitter van wijkcentrum Westelijke binnenstad was hij in 1978 betrokken bij de kraak van de Haarlemmerpoort, om het icoon te behoeden van sloop. Architect André van Stigt kent het gebouw in al zijn eeuwenoude voegen en gaten. Projectleider Paul Morel is één van Stadsherstels bevlogen projectleiders. Hij is mede dankzij Van Stigt Stadshersteller geworden, omdat hij aan de slag ging bij het door Maarten de Boer en Van Stigt opgerichte Amsterdams Monumenten Fonds (AMF), dat later met Stadsherstel fuseerde.
Hun eerste ei werd 38 jaar geleden gelegd met de Posthoornkerk, zo’n achthonderd meter lopen vanaf de Haarlemmerpoort.  De gemeente had volop plannen om de oude binnenstad schoon te slopen, dat was ze bij de Haarlemmerhouttuinen al gelukt. Monumentenkraker Van Stigt wilde samen met de Stichting Posthoornkerk de kerk koste wat kost overeind houden. Maarten de Boer begeleidde de redding en de restauratie als ambtenaar vanuit het stadhuis. Die samenwerking mondde dus uit in de oprichting van het AMF, waar De Boer, inmiddels uit het stadhuis vertrokken, directeur van werd. De restauratie kwam op naam van Van Stigt. Morel werd door het AMF, dat de Posthoornkerk na de restauratie beheerde, aangetrokken vanwege zijn bouwtechnische kennis.

Eerder wijs dan eigenwijs

De samenwerking bij daaropvolgende projecten klikte direct want “we zijn allebei eigenwijs”, aldus Van Stigt. “Tenminste, eigenwijsheid wordt vaak verward met een lange adem. Paul is een onafhankelijke denker en hij luistert echt. Hij gaat voor integrale planvorming, voor verdieping. Hoe krijgt een pand en de stad een duurzame toekomst?” Morel: “André is eerder wijs dan eigenwijs. De analyse van een gebouw is zijn grote kracht. En we zorgen altijd voor intensief contact met álle belanghebbenden. We praten de blaren op onze tong.”
Wat in de loop der jaren volgde waren zeer succesvolle herbestemmingen als Pakhuis de Zwijger, de NedPho-Koepel -voorheen Gerardus Majellakerk- en ons deel van oude tramremise De Hallen, Hal 17. “Allemaal door mij aangedragen” zegt Van Stigt met een lach. “Ik kom vaker met voorstellen naar Stadsherstel dan andersom. En ik voel me altijd zó betrokken bij de financiële kant, dat we het heel voordelig kunnen doen. We hebben nooit een meerprijs.”
Van Stigt was sinds 2014 betrokken bij de planvorming voor de Haarlemmerpoort, hij was degene die Stadsherstel als ideale koper naar voren schoof bij woningbouwcorporatie Ymere. Net als Stadsherstel streeft Van Stigt er altijd naar om passend gebruik voor een gebouw te zoeken, in plaats van ‘een gebouw voor een gebruik’. “Je moet ‘luisteren’ naar een gebouw; naar de historie, naar de locatie, naar de omwonenden. Je wil een duurzame relatie voor de lange termijn vinden”, meent de architect.

Haarlemmerpoort: voormalige windhoek

Van Stigt vervolgt: “Ik vind het plan van de Haarlemmerpoort een zeer geslaagd voorbeeld. Het behoudt de poortfunctie, mensen kunnen er deels naar binnen en ervaren de geschiedenis. Én de woonfunctie zorgt dat het bovenste deel maximaal wordt benut.”
Ook Morel zag een functionele toekomst, vooral ook voor het gebied om de oude stadspoort heen: “Het was absoluut een windhoek, waar mensen in de slechtste gevallen op stoeprandjes lagen te pitten. De terrasfunctie breekt het open. Mensen gebruiken deze plek als uitvalsbasis, om vanuit hier het Westerpark in te gaan of te winkelen in de Jordaan. En je kunt hier het water op.”
Wat Morel en Van Stigt betreft, nodigt de herontwikkeling van het gebied verkeer in de stad uit om een beweging naar de buitenranden van de grachtensingel te maken. Dat is goed voor de spreiding van het groeiend aantal mensen in de binnenstad. Van Stigt: “Mooie gebouwen als de Haarlemmerpoort, de Oranje Nassaukazerne en het Tropenmuseum hebben veel te bieden en leiden naar die randen. Ik hoop dat mensen het gebied rond de poort gaan herontdekken.”

Zeven Stadsherstelmonument,  projecten van architect André van Stigt en Paul Morel:

• Posthoornkerk
• NedPho-Koepel
• De Hallen (Hal 17)
• Vondelkerk
• Pakhuis de Zwijger
• Haarlemmerpoort
• Muiderkerktoren