De Dry Geslingerde Colommen

Hier hangt ‘de Dry Geslingerde Colommen’ uit

In 1591 stond er op de plek van het huidige Sint Nicolaasstraat 64 al een huis en erf. Michiel Janszn, kuiper is dan eigenaar.

Jan Hendrixszn is al eigenaar van dit pand als hij in 1639 het naastgelegen pand op nummer 52 koopt waar hij ‘de Dry Vlasblommen’ in de gevel laat zetten. Later krijgt ook dit huis zijn eigen naam: in 1702 als Jan Coolhof het pand koopt hangt hier ‘de Dry Geslingerde Colommen’ uit. Dit blijft zo tot tenminste 1798 als de erfgenamen het huis verkopen.

Als het in 1675 wordt verkocht heeft het een achterhuisje. Eigenaar wordt houtkoper en meester-timmerman Willem Janszn Burggraeff. Van hem bestaat een schilderij dat toegeschreven wordt aan Rembrandt. Er zijn twijfels of het echt van zijn hand is, maar de kans is groot dat ze elkaar in elk geval gekend hebben. Rembrandt kwam veelvuldig in Waterland en begaf zich in doopsgezinde kringen. Zo scheen hij ook de doopsgezinde Waterlandse Rebecca Six (1611-?) te kennen, de latere tweede echtgenote van Burggraeff. Rebecca is mogelijk familie van regent en kunstkenner Jan Six (1618-1700), die Rembrandt ook geportretteerd heeft. Rebecca heeft het huis tot tenminste 1683 in eigendom.

“Goed beklante waschinrichting voor spotprijs”

Tussen 1878 en 1881 is loodgieter W.B. Veldhuis hier gevestigd en in 1885 krijgt Anna Margaretha van Eekeres, huisvrouw van timmerman Jacobus Johannes Wichers een vergunning voor ‘verkoop van sterken drank in het klein’. Vaak diende dit als aanvulling op het inkomen. In 1889 wordt het winkelhuis met erf verkocht voor f 5.700,-. In 1895 moet er paniek zijn geweest op 3 hoog als de bewoner aangifte doet van zijn zoon die dan al enige dagen niet thuis is gekomen.

Rond de eeuwwisselling is er in dit pand een ‘goed beklante waschinrichting’ gevestigd, die in 1902 voor een spotprijs te koop wordt aangeboden. Op een van de weinige historische foto’s staat het uithangbord van deze wasserij in circa 1905 afgebeeld. Het is dan een druk straatje vol winkeltjes en neringen.

“Er is alleen stromend water als het regent”

Zakenman en speculant Hendrik Tabak (1900-1974) wordt in 1968 eigenaar van het complex panden aan de Nieuwezijds Voorburgwal en Sint Nicolaasstraat. Tabak, die bekendstaat als de grootste huisjesmelker die Amsterdam ooit gekend heeft, begon op 12-jarige jongen met een groentekar op de Haarlemmerdijk. Hij mocht van zijn vader pas naar huis als hij ‘los’ was. Op zijn 18e kocht hij zijn eigen paard en wagen én eerste huis. Eind jaren twintig kocht hij zijn eerste blokje huizen.

In de oorlog collaboreerde Tabak met de Duitsers en daarna richtte hij zich op schadeauto’s en het opkopen van panden. Alleen al in het stukje stad tussen Nieuwezijds Voorburgwal en Singel bezat hij tientallen panden, maar hij scheen in totaal zo’n 1600 pauperwoninkjes te bezitten, over het algemeen in slechte staat: in sommige panden was er “alleen stromend water als het regende”. Krakers en andere lastige huurders konden de door hem opgerichte ‘Vereniging ter Bescherming van Particulier Bezit’, oftewel knokploeg, voor de deur verwachten.

‘Geldwolf’ Tabak maakte zich met zijn praktijken allesbehalve geliefd en in 1974 – hetzelfde jaar als de grote brand in het complex Nieuwezijds Voorburgwal / Sint Nicolaasstraat – werd hij in een van zijn panden overvallen en beroofd van een portemonnee met f 3.000,-. Een week later overleed hij, en de Amsterdammers waren het erover eens: “Tabak stierf aan het verlies van die paar duizend gulden, niet aan zijn verwondingen”.

“Brandbestrijding zou hier zelfmoord zijn”

In november 1974 breekt een grote brand uit. Het komt niet als een verrassing: al in augustus blijkt de brandweer in een rapport aan de burgemeester over het brandgevaarlijke complex te hebben gewaarschuwd “dat de brandwacht bij het uitbreken van een brand niet zou optreden (wat zij overigens uiteindelijk wel zullen doen), omdat dit ‘zelfmoord’ zou zijn”. Een samenloop van omstandigheden leidt uiteindelijk tot deze noodlottige brand waarbij een kraker om het leven komt.

In het voorgaande jaar is er een aanvaring als twee jonge politieagenten tijdens een routinecontrole een halfnaakte en ‘trippy’ kraker aantreffen die ze halfslachtig bedreigt met een sierbijltje. Een van de agenten raakt daarbij in paniek en trekt zijn pistool om de man in zijn bovenbeen te schieten. Het schot raakt echter zijn geslachtsdelen. Het voorval leidde ertoe dat er geen routinecontroles meer mochten worden uitgevoerd in de heroïnekraakpanden.

De zelfbenoemde ‘baas’, Sjakie, voelde zijn machtspositie feilloos aan en vertelde de dienders doodleuk dat hun baas zelf had gezegd dat ze niet meer mochten komen zonder huiszoekingsbevel. Als ‘loodsmannetje’, oftewel tipgever van de politie, was er tussen Sjakie en de politie een bijzondere onderlinge verhouding gegroeid, waarin Sjakie steeds meer voor het zeggen kreeg en de politie haar greep op de situatie verloor.