Kerk Schermerhorn

Laatgotische kerk met origineel interieur

De kerk is in de jaren 1634-1636 als Nederlands Hervormde kerk in laatgotische stijl middenin de Schermerpolder gebouwd.

De bouwstijl is laatgotisch, karakteristiek voor de kerken in het Hollandsch Noorderkwartier. Het is een driebeukige pseudobasiliek met een eenbeukig koor en een slanke, hoge toren aan de westzijde. Die laatste maakt de kerk al van verre zichtbaar in het vlakke polderlandschap.

De kerk heeft een grotendeels authentieke protestantse inrichting uit de 17e eeuw. Veel onderdelen kunnen als ware kunstschatten worden gezien. Voorbeeld daarvan zijn de 11 rijke 17e eeuwse gebrandschilderde ramen uit de bouwtijd van de kerk, een van de omvangrijkste uit de 17e eeuw. Zij behoren tot de top tien van gebrandschilderde ramen in Nederland. De tweede bijzonderheid van de kerk en kenmerkend voor Noord Holland betreft de houten tongewelven die in de 17e eeuw zijn beschilderd met florale motieven.

Daarnaast de prachtig gerestaureerde borden aan de wanden van de kerk. Zeker niet vergeten mogen worden de twee scheepjes, het orgel, de klokken en de bijzondere merktekens op de zerken. Zij maken de Grote Kerk van Schermerhorn een gebouw met een bijzondere cultuurhistorische waarde.

Belangrijke steden zoals Amsterdammers profileerden zich in het glas

Omdat Schermerhorn een belangrijke plek was voor handel en verkeer, schonken de kustplaatsen van de Zuiderzee en investeerders in de nieuwe droogmakerij- Edam, Medemblik, Hoorn en Monnickendam- schitterende gebrandschilderde ramen aan de kerk.

In die ramen kwamen geen taferelen uit de Bijbel, maar kleurige stadswapens en beelden van scheepjes en zeeslagen, in glas en lood gevat. Ook Amsterdam en Alkmaar profileerden zich op die manier. Het raam van Alkmaar werd bijvoorbeeld geschonken op voorwaarde dat het op een prominente plek zou komen. Dat werd op het oosten, in het koor. We weten niet waar het raam van ‘de Stadt Amsterdam’ is geplaatst, dat raam ging lang geleden door onbekende oorzaak verloren.

Naar aanleiding van de presentatie van het filmpje over de restauratie van het glas in lood hield de directeur van het Westfries Museum, Ad Geerdink, een korte lezing waarin hij de luisteraars via de glas-in-loodramen mee terug nam naar de Tachtigjarige Oorlog. Volgens Ad Geerdink is de Grote Kerk Schermerhorn een tijdscapsule.

Twee blokschepen sieren de kerk

Amsterdam is nu nog wel op een andere bijzondere manier vertegenwoordigd in de Grote Kerk. Schermerhorn. De kerk beschikt over twee kerkscheepjes, geschonken door de rijke reders.

Ter versiering va de kerk en vermoedelijk ook ter profilering van zichzelf. Beide scheepjes voeren zowel het wapen van Amsterdam als Schermerhorn. Beiden zijn zwaar bewapend; het schip uit 1663 heeft 64 kanonnen. Het andere- iets kleinere- schip is met 68 kanonnen uitgerust. Het gaat hier om zogenaamde blokschepen, dat wil zegen dat voor de romp een massief blok hout is gebruikt. Dit blok werd uitgehold, waarbij de achterzijde werd verwijderd. Deze zijde kreeg later een fraai bewerkte spiegel ter afdichting.

Door verkoop van bezittingen werd vroeger de restauratie betaald

De Grote Kerk van Schermerhorn is na de ingebruikname in 1634 nauwelijks veranderd. Dat komt met name omdat de arme inwoners van het dorp vrijwel geen geld hadden om het monumentale gebouw te onderhouden. Door geldgebrek werden de authentieke gebrandschilderde ramen ernstig verwaarloosd. Kleine reparaties konden uitsluitend worden uitgevoerd door de verkoop van bezittingen. Als gevolg van het minimale onderhoud staat de kerk er na ruim 350 jaar nog precies bij zoals deze gebouwd is.

Uit de geschiedenisboeken blijkt dat het voornaamste onderhoud van de kerk in de vorige eeuw heeft plaatsgevonden. Halverwege de twintigste eeuw werd het dak van de kerk voor 37.000 gulden gerestaureerd. Ruim tien jaar later, in 1962, werd het interieur van het gebouw grondig aangepakt. Hiervoor werd een bedrag uitgetrokken van 236.843 gulden. In 1989 volgde de restauratie van de toren.

In 2001 werd de kerk overgenomen door Stichting Oude Hollandse Kerken (SOHK) die zorgde voor het klein onderhoud. Voor de volledige restauratie heeft Stadsherstel de kerk overgenomen van de SOHK. Door die restauratie kan de kerk het gehele jaar door gebruikt worden.

Zonder vrijwilligers geen activiteiten

Het levend en bruisend houden van dit soort kerken kan alleen maar dankzij de inzet van vele, vaak plaatselijke, vrijwilligers. Zij zetten zich vaak dagelijks in, zodat ook anderen van “hun” kerk kunnen genieten.

Henkje Koning is zo’n drijvende kracht. Zij heeft zich 18 jaar ingezet voor haar kerk en per 1 juni geeft zij het stokje door aan haar opvolger. Hierbij bedanken wij haar voor haar geweldige enthousiasme en liefde voor dit monument en Schermerhorn. Voor haar werk heeft Henkje de Gouden Penning van de Gemeente Alkmaar mogen ontvangen. In onderstaand filmpje vertelt Henkje over de kerk.