Christ Church Amsterdam

Woning van stadsbouwmeester Hendrick de Keyser

Er wordt wel gedacht dat de naam Groenburgwal refereert aan groene lakens die hier gewogen, gekeurd, getard en gelood werden. Dat is niet het geval; er werden alleen blauwe en zwarte lakens naar het hier liggende Staalhof gebracht. De Groenburgwal, toen de Verversgracht genaamd, verwijst naar het verven van de lakens. Deze werden vervolgens gedroogd op ramen. Daar heeft de nabijgelegen Raamgracht zijn naam aan te danken. Om het pigment te laten hechten aan de stof werd urine gebruikt. Het is daarom niet verwonderlijk dat dit ambacht aan de rand van de stad werd uitgeoefend. Haar naam heeft de Groenburgwal te danken aan de vele groene bomen die er langs de gracht te vinden zijn.

Op de hoek van de Staalstraat en de Groenburgwal was sinds 1605 de stadssteenhouwerij gevestigd. Hendrick de Keyser (1565-1621), de grote Amsterdamse stadsbouwmeester had ernaast, op ons perceel zijn atelier en woning, op de plek waar nu de entree van de kerk is. In 1626 verhuist de steenhouwerij, Hendrick de Keyser was toen al overleden. Zijn zoon Pieter woonde nog een tijdje in het ouderlijk huis.

De Lakenhal kwam achter de woning van de Keyser

Twee jaar na het overlijden van De Keyser in 1621 wordt het gebied waar hij woonde op de schop genomen. Het Staalhof; een verzamelnaam voor het gebouwencomplex dat het centrum van de lakenindustrie zou worden, werd gebouwd. Aan het begin van de 17e eeuw waren de lakennijverheid en lakenhandel sterk toegenomen. Om de kwaliteit hoog te houden werden hier de stoffen geïnspecteerd.

De Saaihal, ontworpen door Pieter de Keyser, kwam aan de Staalstraat. Het gebouw was versierd met de keizerskroon uit het Amsterdamse stadswapen en langs de gevel zijn gebeeldhouwde draperieën aangebracht, als verwijzing naar de functie van het gebouw. Van ca 1810 tot 1891 was hier het chemisch laboratorium van het Atheneum, waarvan nu nog de attributen in de glas-in-loodramen getuigen.

De inmiddels afgebroken Zijdehal kwam aan de Groenburgwal te staan. Het symmetrische gebouw had drie ingangen; de linker gaf toegang tot de zijdehal uit 1650, de middelste tot de Staalhof (een open plein), en de rechteringang leidde naar het huis van de inspecteur, later naar het glaskopersgilde. De Lakenhal kwam op ons perceel, achter de woning van De Keyser.

Hier schilderde Rembrandt waarschijnlijk de staalmeesters

Beneden heeft de Lakenhal, naast het huis met de trapgevel van de bediende (aan de Groenburgwal), een grote ruimte waar de lakens worden bemonsterd of geloodst, een binnenplaats waar de lakens vooraf worden opgehangen en geïnspecteerd, en een vergaderruimte waar de vijf syndici van de Lakens om de beurt de blauwe en zwarte stalen inspecteren.

De vijf syndici zitten, de dienaar staat. Dit vijfkoppige college van inspecteurs werd elk jaar op Goede Vrijdag benoemd: twee katholieken, een doopsgezinde, een remonstrant en een gereformeerde. Rembrandt van Rijn legde deze Staalmeesters in 1662 vast op doek in zijn wereldberoemde schilderij. In die tijd betekende een ‘staal’ niet een klein stukje of monster van de stof, maar het hele stuk, de rol.

In deze vergaderruimte heeft, tot de Episcopale gemeente in 1771 gebruik ging maken van de Lakenhal en de naastliggende vergaderruimte, het schilderij ook gehangen. Waarschijnlijk heeft Rembrandt de Staalmeesters ook grotendeels in de vergaderzaal geschilderd. Het was zijn laatste grote opdracht. Toen de Episcopale gemeente in 1827 naar de Lakenhal verhuisde werd deze compleet verbouwd. De twee woningen aan de Groenburgwal, waaronder het woonhuis van Hendrik de Keyser werden onderdeel van de kerk.

De stijl kwam vanuit Engeland mee

Onder leiding van stadsarchitect J. Jansen werd de voormalige lakenhal in 1827 verbouwd voor de, uit 1698 daterende, Engelse Episcopale Gemeente.

Wanneer de Engelse Episcopale gemeente in Amsterdam precies begonnen is samen te komen, kan niet met zekerheid worden gezegd. Toen tijdens de regering van de Engelse koning Karel II, ontevreden Britten naar Nederland kwamen, vroegen twee predikanten in 1663 aan de burgemeesters om toestemming om hun geloof vrij te mogen uitoefenen. Reverend dr. John Cockburn was de eerste voorganger van de Episcopale gemeente. Hij deed intrede in april 1698. Die periode kan dus worden beschouwd als indicatief bij de totstandkoming van de Engelse Episcopale gemeente in Amsterdam.

De Neogotische gevel van de kerk, met een zachtrode geslepen steen, is een van de eerste uitingen van deze stijl in Nederland, is geïnspireerd op die van de Dom in Dublin. Deze bouwstijl is afkomstig uit Engeland, waar zij vanaf 1830 vaak werd toegepast. Om de kerkzaal te vergroten werd de zolder uit de Lakenhal gebroken en de vergaderzaal van de Staalmeesters bij de kerk getrokken.

Het interieur is eenvoudig en heel intiem. De kerk is rijkelijk voorzien van betimmeringen en lambriseringen van eikenhout. Maar ook zijn er diverse gedenkstenen en glas in lood in de kerk aanwezig.

Geschonken door Amsterdamse kooplieden

Boven het altaar dat met fraai beeldhouwwerk is versierd, staat het Engelse wapen, geflankeerd door de leeuw en de eenhoorn. Op de drie velden van het altaar zijn de Apostolische geloofsbelijdenis, de Tien Geboden en het Onze Vader te lezen.

Er zijn verschillende glas-in loodramen in de kerk aanwezig. Zo schonken in 1929 Amsterdamse bankiers en kooplieden een gebrandschilderd raam. Als thema werd gekozen het tijdperk van Willem III en Mary Stuart. Onder hun regering was de Episcopale gemeente immers tot stand gekomen. Op een lint dat door het raam slingert staat de tekst: “And you shall know the truth and the truth shall make you free” (Johannes 8:32).

Tegelijkertijd werd door een Engels regiment een ander raam geschonken. Beide ramen werden op 28 november 1929 door koningin Wilhelmina onthuld. In 1930 werd een derde raam geschonken door vereerders van de kerk. Het brengt de vriendschap tussen Amerika en Nederland in beeld: ‘This is my commandment, that ye love one another as I have loved you.’ (Johannes 15: 12). Een vierde raam werd een jaar later onthuld als geschenk van de stad Londen. De twee Britse zendelingen Bonifacius en Willibrord zijn erop afgebeeld en onderin de stadswapens van Londen en Amsterdam. Alle ramen werden ontworpen door de Amsterdamse kunstenaar F.H. Abbing jr.