Consistorie van Houtenkerk

Kerk geschonken door de chocoladezussen

‘Het chocoladekerkje’, zo wordt de van Houtenkerk in Weesp in de volksmond genoemd. En niet voor niets, want de kerk én de grond waar deze op kwam te staan werden geschonken door Anna (Johanna Sophia, 1842-1903) en Jet (Henriette Clazina, 1846 – 1906) van Houten van de beroemde cacaofabriek uit Weesp. De kerk was bestemd voor de Nederlandse Protestanten Bond (NPB) waarbinnen de zusters op sociaal gebied erg actief waren.

Het protestantisme, de stroming die zich begin 16de eeuw afzette tegen de kerk van Rome, heeft vanaf het begin diverse afscheidingen gekend, die ieder op hun eigen wijze inhoud gaven aan hun geloof. De 19de eeuw was een roerige periode waarin door de ontwikkelingen op het terrein van natuuronderzoek, techniek en evolutie nieuwe inzichten ontstonden en wederom een aantal groeperingen zich uit protest afscheidden.

Begin jaren 1860 ontstonden op verschillende plaatsen in Nederland ‘verenigingen van Modernen’, die zich naast kerkelijke zaken ook met maatschappelijke problemen bezighielden. Daarbij kwam het in 1870 tot de oprichting van een nieuwe organisatie: Het Nederlandsch Protestantenbond.

Coenraad van Houten medeoprichter afdeling Weesp

Coenraad van Houten, vader van de schenksters van de kerk, was in 1880 medeoprichter van de afdeling Weesp, samen met een paar vooraanstaande families. Reden dat de geloofsgemeenschap relatief klein bleef in het stadje, want “niet iedereen voelt zich hier thuis”. De kerkgemeenschap kwam samen in een klaslokaal. Het aanbod een kerk te schenken, op het terrein waar hun eerste Weesperse chocoladefabriek stond, was letterlijk een ‘geschenk uit de hemel’ voor de NPB.

Het gezin Van Houten speelde een belangrijke rol in het sociale, politieke, economische, culturele en religieuze leven in Weesp. Met de verhuizing van zijn cacaofabriek van Amsterdam naar Weesp in 1850 had vader Van Houten het kleine, niet erg welvarende stadje een enorme impuls gegeven door een grote diversiteit aan werkgelegenheid te bieden en vele bijdragen aan het sociaal-maatschappelijke leven te leveren.

Alle Van Houten kinderen werden ingezet bij de bedrijfsvoering en het fabricageproces in de fabriek.

Anna’s rol als medefirmante is vrij onderbelicht en ondergewaardeerd.

Anna hielp op jonge leeftijd al haar vader bij het branden van de cacaobonen, het meest precieze en geheime proces binnen de hele cacaofabricage. Daarnaast was haar talenkennis groot, wat goed van pas kwam bij een internationaal bedrijf als Van Houten was. Anna was echter de enige dochter die, samen met haar broer Cas, in 1869 als medefirmanten werden opgenomen in de toen opgerichte ‘Handelsvennootschap onder firma C.J. van Houten & Zn.

Haar rol als medefirmante is in latere publicaties vrij onderbelicht en ondergewaardeerd gebleven, naar de mening van haar zwager en medefirmant Geert van Mesdag, die in 1945 een uitgebreide familiebeschrijving het licht deed zien.

‘Tante Anna’ was een progressieve vrouw die zich onder meer inzette voor de positie van het vrouwelijk personeel. Zo organiseerde zij avondcursussen in lezen en schrijven, rekenen en bouwkundig tekenen. Ook kook- en handwerkcursussen werden door haar aangeboden aan het personeel, waarbij het nuttige met het aangename werd verenigd: “gedurende de les leest een der dames uit een populair werk iets voor, of wordt er op de piano gespeeld”.

Zus Jet bleef ‘vennoot en commandite’. Haar zwakke gezondheid, als ‘hulpbehoevend’ stond zij bekend, zal hier debet aan geweest zijn. Toch overleed Anna als eerste, in 1903. Jet overleed in 1906, vlak voor de inwijding van de kerk. Beide zusters hebben dus nooit het eindproduct van hun schenking kunnen zien.

De kerk heeft moeite het gebouw goed te onderhouden

De familie Van Houten verhuurde het kerkgebouw met inhoud, aangrenzende kosterswoning en consistoriekamer voor de tijd van 20 jaar voor het symbolische bedrag van 1 gulden. Als uitdrukkelijke voorwaarde voor deze overeenkomst gold dat het gebouw uitsluitend voor godsdienstoefeningen, lezingen en het geven van catechisatie zou dienen, die konden strekken tot bevordering van het door de NPB beoogde doel.

Precies 20 jaar later, in 1926, volgde eenzelfde soort brief waarin het huurcontract onder dezelfde condities voor de volgende twintig jaar verlengd werd. Deze termijn werd niet gehaald: in 1940 besloot de firma van Houten de kerk te schenken aan de NPB. Vanaf dat moment krijgt de kerk het erg moeilijk om het gebouw goed te onderhouden, financiën missen.

Begin jaren ’90 krijgt ook de NPB Weesp te maken met de landelijke tendens: teruggang in het kerkbezoek. Er zijn nauwelijks nog kinderen die de zondagsschool bezoeken, de interkerkelijke jongerengroep heft zich op alsook de Vrouwenvereniging in 2000. Er zijn nog 3 zondagsdiensten op de 4e zondag wordt een koffie-inloop gehouden die als sociale ontmoeting moment functioneert. Ook de lezingen stoppen. Concerten worden nog wel gehouden, georganiseerd door de Stichting ‘Vrienden van de Van Houtenkerk’, om aandacht te vragen voor het gebouw en bij te dragen aan het onderhoud ervan.