Amstel 99

Hier stond voorheen het huis van de baas van de roermakerij

In 1734 worden tussen de Nieuwe Kerkstraat en de Nieuwe Prinsengracht de erven uitgegeven. Voorheen was hier aan de Amsteloever de Stadsroermakerij gelegen, waar (hand)vuurwapens gemaakt werden voor onder andere de VOC en WIC. Zo gingen met de fregatten Arent en Thienhoven in 1721 elk zo’n 140 ‘karabijns en roers’ mee en daarnaast nog circa 30 snaphanen met bajonetten, 35 snaphanen en 35 pistolen.

De roermakerij werd in 1734 opgeheven. Ter hoogte van ons pand op nummer 99 stond voorheen de woning van de baas van de stadsroermakerij, maar als Adrianus Havenaer dit erf koopt is geen sprake meer van bebouwing. Havenaer en zijn vrouw Lucretia Trebben laten er een huis bouwen en verkopen het weer in 1738, aan wijnkoper Nicolaes Nieulandt. Zelf wonen ze dan in een aangrenzend woonhuis aan de Prinsegragt.

In 1746 wordt de scheiding van Nieulandt en zijn vrouw Geertruid Noordhoorn uitgesproken en Geertruid verkrijgt het huis ter compensatie van haar bij het huwelijk ingebrachte kapitaal. In 1768 verkoopt de laatste erfgenaam het woonhuis aan weduwe Maria Anselijn. Maria hertrouwt en verhuist in 1769 naar hofstede Sterreschans in Nieuwersluis, waar ze een derde keer in het huwelijk treedt.

Zeegers wilde de jeugd vormende en inspirerende lesstof aanbieden

In elk geval van 1864-1879 is dit het adres van Laurentius Theodorus Zeegers (1818-1884) en zijn vrouw, vijf zonen en vier dochters. Zeegers hield duidelijk van kinderen, naast zijn grote gezin was hij schoolonderwijzer en tussen 1843-1873 kostschoolhouder. En daartoe beperkte zijn roeping zich niet. Hij wilde bijdragen aan de “vorming van het gemoed en verstand van leerlingen en ze een blik gunnen in de geschiedenis der Nederlandse literatuur, die hij bewonderde en liefhad”.

Meerdere – goed ontvangen – educatieve boeken over letterkunde, poëzie en proza en over de geschiedenis van Amsterdam, verschenen van zijn hand. Zeegers liep hiermee voorop in de opkomst van informatieve boeken specifiek voor de jeugd halverwege de 19e eeuw. Deze opkomst had vooral een sterke stijging na 1870: in de snel industrialiserende wereld werd kennis steeds belangrijker.

Als aanleiding voor het schrijven van zijn vaak herdrukte Nederlandsche Chrestomathie (1847) zegt Zeegers dat het tot dan bestaande aanbod naar zijn idee niet aansloot bij de belevingswereld van een ‘knaap van 12 of 13 jaren’: “Hoe kan zijn schoonheidsgevoel opgewekt en zijn stijl gevormd worden (..) Hoe zal hij, op die wijze, zelfs het meest oppervlakkige denkbeeld kunnen verkrijgen van den rijkdom en de schoonheid onzer vaderlandsche letterkunde”. Ook bevatte destijds een groot deel van de schoolchrestomathieën vertaalde fragmenten, “alsof onze eigene litteratuur niet genoegzame stoffe aanbood”.

Eigendom van de secretaris van Abraham Asscher

De laatst bekende verkoop voor wij het pand in 1972 overnemen van stucadoor Schiller, is als hij het in 1947 koopt van Mannie Abram Bernard Vorst (1908-1945) en zijn oom Samuel Vorst (1872-1953), elk voor de helft eigenaar. Mannie is twee jaar eerder omgekomen in concentratiekamp Bad-Warmbrunn in het huidige Polen, maar mogelijk was zijn lot op het moment van verkoop nog niet bekend.

Samuel had het pand gekocht met zijn broer Benjamin, de vader van Mannie. Na het overlijden van Benjamin en later zijn echtgenote, erft Mannie deze helft. Zover bekend woonde hij er niet. In de oorlog kwam het pand onder beheer bij de ‘Abteilung Feindvermögen‘ en worden het onderstuk, de 1e etage en de 2e en 3e etage samen verhuurd. Na de oorlog wordt het rechtsherstel in gang gezet, Celine Asscher treedt op als Mannie’s bewindvoerster.

Mannie is als de oorlog uitbreekt inmiddels gescheiden van Celine Asscher, dochter van een van beide voorzitters van de Joodsche Raad, Abraham Asscher. Waarschijnlijk vanwege die band wordt Mannie – die eerder handelaar in huiden is – zijn secretaris.
Wanneer Mannie precies is gedeporteerd is niet bekend. Mogelijk bevond hij zich – net als de andere medewerkers van de Joodsche Raad, waaronder ook Asscher en zijn gezin – bij het transport dat na de laatste razzia op 29 september 1943 naar Westerbork vertrok.

Het betekent het eind van de Joodsche Raad en Amsterdam wordt door de Duitsers vervolgens Judenrein verklaard.