Verguld met gerestaureerd uurwerk van Muiderpoort
Nadat het uurwerk op de Muiderpoort al enige tijd met veel kunst en vliegwerk aan de praat werd gehouden, hield het er vorig jaar toch echt mee op. In januari werden het uurwerk en de vier cijferringen gedemonteerd voor een ‘grote beurt’. Vanaf vandaag blinken ze ons weer tegemoet en kunnen ze er weer heel wat jaren tegenaan. Bijdragen van onze Vrienden en het Prins Bernhard Cultuurfonds maakten dit mogelijk.
Vlag op een modderschuit
In vroeger tijden dienden klokken op straat vooral een praktisch doel. Op kerken en andere openbare gebouwen, goed zichtbaar boven de omringende bebouwing, gaven de forse wijzerplaten passanten duidelijkheid over het tijdstip. Hoewel inmiddels vrijwel iedereen in bezit is van een horloge of mobieltje waarmee men de tijd ‘bij zich draagt’, bewijzen deze klokken nog steeds hun nut. Mensen werpen er nog altijd gewoontegetrouw een blik op voor de tijd, en daarnaast is er de historische en esthetische waarde.
Hoe zeer mensen gehecht zijn aan ‘hun’ klok bleek wel toen de wijzers van de Muiderpoort definitief stil vielen. Dit vonden mensen niet alleen onhandig, ook vond men het eigenlijk niet kunnen voor zo’n representatief gebouw: een vlag op een modderschuit. Koninklijke Eijsbouts, met recht ‘hofleverancier’ als het gaat om het onderhoud van onze uurwerken, werd door ons ingeschakeld. Want de Muiderpoort, zo betekenisvol voor de geschiedenis van de stad Amsterdam, verdiende het om zijn ‘tijd’ terug te krijgen.
Een van de twee overgebleven stadspoorten
De Muiderpoort maakte onderdeel uit van de 17e-eeuwse stadsmuur met bolwerken en in totaal acht stadspoorten. De muur had in eerste instantie een verdedigende functie. De Muiderpoort werd in 1663 voltooid maar stortte in 1769 deels in vanwege een gebrekkige fundering. In 1770 is begonnen met de bouw van de huidige Muiderpoort. Net als bij de Haarlemmerpoort, ook eigendom van Stadsherstel en die eveneens wegens bouwvalligheid al eens werd vervangen, is dit de reden waarom deze poort bewaard is gebleven nadat in 1866 de accijnzen bij de stadstoegangen werden afgeschaft. De overige poorten waren intussen in verval geraakt en overleefden de stadsuitbreidingen en de tand des tijds niet.
De nieuwe poort is door stadsbouwmeester en militair-ingenieur Cornelis Rauws (1732-1772) ontworpen in de Dorische orde, een stijl die geassocieerd wordt met mannelijkheid en kracht en die eerder past in de Franse militaire architectuur dan binnen de Hollandse traditie.
Het geeft de poort een wat streng uiterlijk, wat prima past bij de functies die hij in de loop van de jaren bekleedde: van verdedigende functie via politiebureau in het begin van de twintigste eeuw tot het kantoor van de Belastingdienst en de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs die er nu gehuisvest is. Ook keizer Napoleon, die bij een bezoek aan Amsterdam in 1811 de sleutels van ‘zijn’ stad in ontvangst kwam nemen, zal zijn entree via de statige Romeins aandoende triomfboog vast hebben kunnen waarderen.
Lang traject
In 2019 nam Stadsherstel de Muiderpoort over van de gemeente, die vastgoed afstoot en onder andere voor dit rijksmonument een erfgoedorganisatie als nieuwe eigenaar zocht. De poort behoefde geen restauratie, wel werden we geconfronteerd met achterstallig onderhoud. Al gedurende langere tijd had vooral het uurwerk zwaar te lijden gehad. Telkens moesten de servicemonteurs opdraven omdat de klok achterliep of zelfs vastliep en telkens opnieuw werd het weer voldoende opgelapt zodat het weer een tijdje vooruit kon. Maar in 2020 bleek dat het uurwerk niet meer werkend te krijgen was, het oordeel van Koninklijke Eijsbouts: het was nu ècht op.
De zo gewenste restauratie liet helaas echter op zich wachten omdat de aanvraag van onderhoudssubsidie nu eenmaal enige tijd in beslag neemt. We zaten in die tijd niet stil en zorgden ervoor dat we de rest van het financiële plaatje rond kregen. Het Prins Bernhard Cultuurfonds was bereid een bijdrage te leveren en ook trouwe Vrienden en onze Vriendenvereniging betaalden mee aan het in ere herstellen van het uurwerk. En begin dit jaar konden de wijzerplaten dan toch worden gedemonteerd, de koepel bovenop de poort stond er sindsdien maar kaaltjes bij.
Kers op de taart
Intussen werd achter de schermen hard gewerkt aan het weer werkbaar maken van het uurwerk en de volledige restauratie van de vier cijferringen. Hoe gaat dit nu in zijn werk? Wij vroegen het Theo van der Linden van Koninklijke Eijsbouts: “De cijferringen zijn in onze werkplaats helemaal geconserveerd. Na demontage zijn ze eerst gestraald. Vervolgens zijn de slechte delen hersteld en na een laag primer zijn ze zwart afgelakt. De Romeinse cijfers en de wijzers kregen een laagje zogenaamd 23 3/4 karaat dubbeltorengoud: echt bladgoud dus, hoewel dit maar flinterdun is uiteraard. Mocht hiervan iets afbladderen zorgt een gele ondergrond ervoor dat dit niet opvalt.
De motorwijzerwerken zijn vervangen door RVS exemplaren, zodat roest daar geen vat meer op kan krijgen en ook het slagapparaat is vernieuwd. Het geheel ziet er weer schitterend uit en we kunnen nu weer moeiteloos jaren vooruit.”
Vanaf vandaag kan iedereen het weer met eigen ogen aanschouwen: het uurwerk van de Muiderpoort is terug en hoe!
Mede mogelijk gemaakt door
Deze restauratie is mogelijk gemaakt dankzij de Vrienden van Stadsherstel, de provincie Noord-Holland en het Amsterdams klein-erfgoed Fonds, het Edith Oen-Oei Schone Kunsten Fonds en het Gansoord Fonds, zijnde fondsen op naam bij het Prins Bernhard Cultuurfonds.