Hebben wij New York nu geruild tegen Suriname?

De restauratie van de gevelsteen in het West-Indisch Huis met de eerste afbeelding van de plaats New York, is een mooie aanleiding om eens de geschiedenis in te duiken. Want wat is er nu waar van het verhaal dat wij Nieuw-Amsterdam, het huidige New York, geruild hebben tegen Suriname. Kom erachter en lees meer over de restauratie van de steen met de eerste afbeelding van Nieuw-Amsterdam.

In opdracht van de VOC zocht Henry Hudson in het begin van de 17e eeuw naar de Noordoostelijke en Noordwestelijke Doorvaart. Hudson ontdekte die niet maar wel een grote binnenzee die de naam Hudsonbaai kreeg. Hierbij werden contacten opgedaan met de oorspronkelijke bewoners van de streek, waaruit later de bonthandel ontstond.

Amsterdamse nederzettingen en de voorloper van de WIC

De mogelijkheid om kleine nederzettingen voor handel, zogenaamde factorijen te stichten en beverhuiden op te kopen en in Europa te verhandelen, leidde tot interesse bij de Nederlanders. In die tijd leverden beverhuiden veel geld op in het Europa dat geplaagd werd door zeer koude en langdurige winters; de pelzen werden onder andere gebruikt voor het maken van waterdichte hoeden. 

Verschillende handelsmaatschappijen, voornamelijk uit Amsterdam, stichtten factorijen om te handelen met de Indianen. In 1614 leidde een fusie van vier Amsterdamse en een Hoornse Compagnie tot de oprichting van de Compagnie van Nieuw-Nederland. Tot de bewindhebbers behoorden Gerrit Jacobsz. Witsen en Lambert van Tweenhuysen.

Toen in 1618 het vierjarig octrooi der Compagnie ten einde liep, verzocht zij om verlenging van haar monopolie. Maar dat kreeg deze organisatie, die gezien wordt als de voorganger van de WIC niet. In 1621 werd de West-Indische Compagnie opgericht met een monopolie op de handel.

Lambertus van Tweenhuysen, één van de oprichters van de voorganger van de WIC, woonde van 1591 tot 1600 in ons pand op de Oudezijds Voorburgwal 30. In het pand zit nu de bierwinkel van Brouwerij De Prael.

Nieuw-Amsterdam hoofdstad van Nieuw-Nederland

De provincie Nieuw-Nederland is in 1624 gesticht en had een 17e-eeuwse versterkte nederzetting ‘Nieuw-Amsterdam’, die later zou uitgroeien tot de stad New York. Nieuw-Amsterdam moest dienen als hoofdzetel van de Nederlandse kolonisten die daar de bonthandel moesten ontwikkelen voor de WIC. De nederzetting groeide, vooral na het toekennen van stadsrechten in 1653, uit tot de grootste Nederlandse koloniale nederzetting in Noord-Amerika.

Drie Engelse oorlogen en ‘de Ruil’ van New York tegen Suriname
Het kwam regelmatig voor dat (stukken) land van verschillende grootmachten van elkaar veroverd werden en dat daardoor oorlogen ontstonden. Zo eisten de Engelsen op 27 augustus 1664 de provincie Nieuw-Nederland op toen ze met vier Engelse fregatten voor de kust arriveerden. Hierdoor ontstond de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog.

Maar de Eerste Engelse Oorlog had de Zeeuwen al kwaad gemaakt toen de Engelsen, onder leiding van Lord Willoughby, in de Zeeuwse nederzettingen Essequibo en Pomeroon verwoestingen aanrichtten. Als vergelding rustte De Staten van Zeeland een vloot van zeven schepen uit, onder leiding van Abraham Crijnssen, die de Engelse kolonie Suriname in 1667 met een verrassingsaanval veroverde. Het daar bestaande Fort Willoughby liet hij toen gelijk omdopen tot Fort Zeelandia. De Tweede Engelse oorlog werd besloten met de Vrede van Breda in 1667, die bepaalde dat beide landen voorlopig hun veroveringen behielden.

Er kwam ook een Derde Engelse Oorlog en bij het ondertekenen van de Vrede van Westminster in 1674 werd onder andere definitief afgesproken dat Nieuw-Nederland van de Engelsen werd en Suriname van Nederland. De Engelsen noemden Nieuw-Nederland vervolgens New York, naar de Hertog van York.

Amsterdamse gevelsteen met afbeelding van Nieuw-Amsterdam

In het West-Indisch Huis in Amsterdam is bij de restauratie in 1975, een gevelsteen in de muur van de binnenplaats aangebracht. De steen was zijn kleur meer dan kwijtgeraakt en werd onlangs weer van kleur en bladgoud voorzien. Op de gevelsteen is één van de eerste afbeeldingen van Nieuw-Amsterdam te zien.

Dankzij de Vrienden van Stadsherstel en van de Vereniging Vrienden Amsterdamse Gevelstenen, kon de steen gerestaureerd worden. Zie hieronder hoe de restauratie in zijn werk ging.