Aankoop buiten de stad: ‘Geboortehuis’ in Zaandam

Mooi nieuws: we kopen deze maand een klassiek Zaans woonhuis in het centrum van het beroemde industriestadje. ‘Het Geboortehuis’ aan de Westzijde is de meesterproef van oud-eigenaar Somass. Deze timmerlieden besloten begin jaren ’90 na vijf jaar liefdevol herstelwerk: wij doen niets anders meer dan restaureren.

Zaankanters bezoeken het groene huis aan Westzijde 185 sinds een jaar of twintig zodra ze in blijde verwachting zijn, als het aan ons ligt blijven ze dat nog heel lang doen. Vanaf januari komt de verloskundigenpraktijk van ‘Het Geboortehuis’ in nieuwe handen, wij vervullen vanaf deze maand met veel plezier de rol van eigenaar.

Schatgraven

Het houten Zaanse woonhuis is sinds 1969 een rijksmonument. Stadsherstel neemt het over van het Zaanse restauratiebedrijf Somass, dat het van ’87 tot ’92 vakkundig restaureerde. Het L-vormige pand heeft een topgevel met uitgeschulpte windveren boven een pui, die nog deels met strokenplanken is bekleed.
Gé Sombroek van Somass kijkt met veel plezier terug op de restauratieperiode: “Schatgraven, dat was het! Wij zijn oorspronkelijk timmerlieden, dit was onze tweede grote restauratie. We vonden het zulk fantastisch werk dat we er daarna onze specialisatie van maakten.”
Tijdens de restauratie ontdekten Sombroek en Gerrit van Assema alias ‘Somass’ indertijd de ene na de andere bijzonderheid. Van de originele wandbekleding tot tegeltjes met kinderspelen aan de plinten en bedstedes beneden én boven.  “We lazen alles dat los en vast zat om erachter te komen hoe het zat”, herinnert Sombroek.
Ook vonden de heren betegelde kaarsennissen, een oude haard en een zoetwaterput. De put stond in verbinding met het dak, om het regenwater op te vangen. Sombroek: “Het is unieke luxe om zo’n put ín huis te hebben, meestal vind je hem buiten.”
Somass heeft destijds de meeste historische details hersteld; ook de put kan eventueel nog steeds weer worden aangesloten. Alleen de prachtig betegelde kapitale dubbele smuiger konden ze tot hun spijt niet meer in oorspronkelijke staat terugbrengen. “De originele tegels waren verdwenen, we kregen een niet kloppende ratjetoe van de oude eigenaar.”

Houtzagers lieten het pand bouwen

De vijftig centimeter brede eikenhouten plankdelen en het zogenaamde ‘wagenschot’ op verschillende plaatsen in de woning, vormen extra aanwijzingen dat degene die opdracht voor de bouw gaf in welvaart leefde. Wagenschot bestaat uit dunne planken die men ook in de 17e eeuw voor binnenbetimmering gebruikte. De Zaanse houtzagers stonden bekend om hun vakmanschap in wagenschot zagen.  
De bewonersgeschiedenis van het huis gaat terug tot 1679, toen de (inderdaad) voorname Waterlandsdoopsgezindte familie Ayet er eigenaar was. De familie bezat verschillende houtzaag- en oliemolens.

Door de eeuwen heen werd het bewoond door een predikant, een houtzager, een koopman en een meesterschilder. Deze laatste behoorde tot de schildersfamilie Dekker; die hield het pand met verschillende generaties van 1842 tot 1985 op zijn naam.
De jaren ’80 van vorige eeuw deden het pand geen goed, in de twee jaar tot Somass het op een veiling verkreeg, werd het pand als fietsopslagplaats gebruikt.
Voor Somass was de restauratie van het woonhuis het startpunt voor een glansrijke ontwikkeling als bedrijf. “Wij waren zo enthousiast over het pand, dat we open huis hielden. We wilden het verhaal vertellen. Dat was in de Zaanstreek nog nooit vertoond. Er kwamen wel vijfhonderd mensen op af. Ik durf te zeggen dat we heel wat Zaankanters bewustzijn voor monumenten hebben bijgebracht.”  
Somass doet het pand van de hand omdat het de zorg aan een ervaren partij als Stadsherstel wil overdragen. “Wij worden wat ouder. Als de kans zich voordoet om het pand door te geven aan een kundige organisatie, grijpen we die met beide handen aan.”