Zaandijkerkerk van krot naar Zaanse trots

De Zaandijkerkerk is officieel in gebruik genomen. De kerk waar een paar jaar geleden nog sloopplannen voor waren is gered en gaat een mooie toekomst tegemoet als woongebouw voor jongeren met autistische beperkingen en als publiekstoegankelijke toren. Door de unieke samenwerking tussen Stadsherstel, de gemeente Zaanstad, de provincie Noord-Holland en vele betrokken particulieren, fondsen en historische verenigingen is dit project gerealiseerd.  

Woningen met respect voor het monument

In de kerk zijn woningen gekomen voor jongeren met een autistische beperking. De woningen zijn met veel respect voor het monument als een soort doosjes in het monument geplaatst waarbij de oorspronkelijke buiten- en binnenkant van de kerk nog te ervaren is. Zo zijn de woonunits uitgevoerd in de traditie van de Zaanse houtbouw met een moderne twist en een knipoog naar het verleden. De constructie is licht en vormt een goed contrast met de zware massieve muren van de kerk en de nieuwe trappen doen denken aan preekstoelen. In totaal zijn er 11 woningen in de kerk gekomen. Hooyschuur architecten ontfermde zich over de restauratie van het monument en Nunc architecten ontwierp de woningen.

Waarom de kerk een geschikt gebouw is voor mensen met autisme

De Heeren van Zorg is de huurder van de kerk, zij bieden huisvesting, begeleidingen zorg voor de bewoners en zorgen er ook voor dat de kerktoren openbaar toegankelijk is. De Heeren van Zorg heeft voor dit gebouw gekozen, niet enkel omdat het een bijzonder gebouw is, maar ook omdat het een veilige plek is waar de bewoners zich terug kunnen trekken in een beschermde omgeving. Er zal begeleiding aanwezig zijn die hen gedurende de week de ondersteuning geeft die zij nodig hebben om vaardigheden op te doen. 

Over de kerk

De Zaandijkerkerk kent een bewogen en rijke geschiedenis. In 1640 werd begonnen met de bouw van de kerk welke in 1878 grotendeels verwoest werd door brand.  Op de oude fundamenten werd een nieuwe kerk gebouwd in neoromaanse stijl met een neogotische inrichting met bijzondere Hammerbeam spanten. Leegstand werd het lot van de Zaandijkerkerk na het samengaan van de gemeente Zaandijk met Koog aan de Zaan in 1978. De kerk, ooit het middelpunt van het dorp Zaandijk en voor veel Zaankanters een gezichtsbepalend gebouw, raakte steeds meer in verval. De kerk stond zelfs op de nominatie om te worden gesloopt, totdat Stadsherstel Amsterdam het in 2013 aankocht. 

Inspiratie voor behoud van andere kerken

De verwachting is dat de komende tien jaar, iedere week twee kerken leeg komen te staan in Noord-Holland. Herkenningspunten in het landschap die we niet verloren moeten laten gaan. Voor die kerken moet een nieuwe functie bedacht worden en Stadsherstel hoopt met de door haar gerestaureerde 25 kerkelijke gebouwen anderen daartoe te inspireren. In de kerktoren zijn enkele voorbeelden te zien waarbij deze kerk natuurlijk het pareltje is. In de toren is verder te lezen over de historie van de kerk en bovenin is een prachtig uitzicht op de omgeving waaronder de molens van de Zaanse Schans. 

Rondje om de kerk bijna gerealiseerd

De herbestemming van de kerk vormde een aanjager voor verdere gebiedsontwikkeling. De gemeente Zaanstad heeft zich mede dankzij een bijdrage van de provincie Noord-Holland in kunnen zetten voor de ontwikkeling van het gebied rondom de kerk. De initiatieven en ontwikkelingen sloten ook goed aan bij een wens van de gemeente Zaanstad om de bezoekers van de Zaanse Schans meer te spreiden over Zaanstad. De gemeente Zaanstad wil de ontwikkelingen in het gebied stimuleren en tegelijkertijd samenhang en kwaliteit in de ontwikkeling van het gebied borgen. Dit kon worden bereikt door de rijke cultuurhistorie van het gebied uitgangspunt te laten zijn. De gemeente heeft hierin verschillende partijen met elkaar verbonden en daarnaast ook een subsidie verstrekt om de monumentale Hammerbeam spanten te behouden. Dat de ruimte rondom de kerk nu overzichtelijker is geworden is ook fijn voor de bewoners in en om de kerk.

Dit project wordt breed gesteund

Dit project had zeker niet tot stand gekomen zonder breed plaatselijk draagvlak, Stichting Honig-Laanfonds, Historische Vereniging Koog-Zaandijk, BredeNHof Stichting, P.M. Duyvisfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, De Bijll Nachenius Fonds, Amsterdams Monumenten Fonds, Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk, Vrienden van Stadsherstel, gemeente Zaanstad en provincie Noord-Holland.

Aannemer casco:       Aannemersbedrijf F.W. Onrust uit Amsterdam
Architect casco:         Hooyschuur Architecten B.V. uit Wormerveer
Aannemer woningen:   Aannemingsmaatschappij Friso Almere B.V.
Architect woningen:     Nunc architecten uit Zaandam