Grote Bickersstraat 35

Ter dood veroordeelden waren overgeleverd aan de vogels

De Westelijke Eilanden zijn tussen 1611 en 1615 aangeplempt als onderdeel van de Derde Uitleg van Amsterdam. Bickerseiland stond oorspronkelijk bekend als het Vooreiland, terwijl Prinseneiland het Midden- en Realeneiland het Achtereiland heetten. Vooreiland bleef lange tijd een onbewoonde wildernis met slechts enkele houttuinen waar hout opgeslagen werd. Dit had alles te maken met de juridische nasleep van onbehoorlijke grondspeculaties. Toen de handel en scheepvaart een grote vlucht namen veranderde dit en gingen de nieuwe eilanden zich richten op de in 1621 opgerichte West-Indische Compagnie en de handel op de Levant en de Oostzee. Naast houttuinen verschenen op Bickerseiland ook een tiental werven.

Langs de westzijde van het eiland liep de Bickersgracht en vandaar verbond de ‘Galgenbrug’ het eiland met Prinseneiland. Vanaf hier had men oorspronkelijk goed zicht op het galgenveld Volewijck – zo genoemd vanwege de hongerige vogels waaraan de lijken werden blootgesteld – dat tot 1795 aan de overkant van het IJ lag, ter hoogte van de toren Overhoeks. De lijken van ter dood veroordeelde misdadigers aan staken dienden ‘tot grauwelijck exempel’ voor de inwoners van Amsterdam en de zeelieden op het IJ. Met het volbouwen van Bickerseiland verdween dit uitzicht overigens al snel.

Aan de IJ-zijde werden grote scheepswerven aangelegd

Bickerseiland is vernoemd naar Jan Gerritsz. Bicker (1591-1653), die in 1631 eigenaar wordt van het eiland. Jan Bicker, telg van het invloedrijke regentengeslacht Bicker, groeit op in ons pand aan de Lange Niezel 22 en zal later scheepsbouwer en koopman worden. Hij drijft handel op de Levant, is stadskeurmeester van het touwwerk en wordt in 1647 schepen. Ook is hij kort (in 1653, het jaar waarin overlijdt) burgemeester van Amsterdam.

Het perceel waarop Grote Bickersstraat 35 gebouwd is, wordt op 7 juni 1632 gekocht door Jan Bicker samen met nummer 34 dat grenst aan de Minnemoersstraat. Deze straatnaam, oorspronkelijk bekend als Bickersdwarsstraat, komt voor vanaf het eind van de 17e eeuw en is vermoedelijk afkomstig van een gevelsteen of uithangbord. Een minnemoer of minnemoeder was een vrouw die belast was met de moederlijke zorg van een baby, het zoogde en/of bakerde.

Bij de bebouwing van Bickerseiland bevinden zich aan de Bickersgracht vooral de houttuinen en aan de Grote Bickersstraat is de meeste bebouwing en worden aan de overzijde aan de IJ-oever de grote scheepswerven aangelegd. Ter hoogte van Grote Bickersstraat 35 ligt ‘De Oranjeboom’, links ervan ‘De Hoop’ en rechts ‘Het eiland ter Schelling’.

Met ‘De Looman’ op de luifel

Bicker heeft het erf aan de Grote Bickersstraat 35 niet in bezit met de bedoeling er zelf te gaan wonen. Hij heeft vele percelen en laat tussen 1633 en 1643 scheepstimmerwerven, pakhuizen en arbeidershuisjes bouwen en voor zichzelf een imposant huis van drie verdiepingen met uitkijktoren, zodat hij zijn schepen kan zien aankomen. Dit huis is overigens in 1700 afgebroken.

In 1677 is Marten Looman eigenaar van Grote Bickersstraat 35 en in 1695 is dit zijn weduwe. In 1740 wonen hier de zusters Annetje en Dirkje Overzee, erfgenamen van Looman. In 1742 staat ook ijzerwinkel eigenaar Koert Bos ingeschreven op dit adres, mogelijk als huurder.

In 1767 wordt Frans van Sprang eigenaar voor f 4.450,-. De verkopers zijn dan de erfgenamen van de vorige eigenaar Marritje Brouwers, de enig geïnstitueerd erfgename van de langst levende zus, Annetje Overzee. Van Sprang laat een nieuwe gevel aanbrengen. Als hij het huis en erf koopt staat hier ‘De Looman’ op de luifel.

Ook het achterhuis behoort tot het eigendom: het perceel aan de Grote Bickersstraat 35 loopt door tot aan de Bickersgracht en hier is een achterhuis gebouwd, dat sinds 1746 steeds dezelfde eigenaar heeft gekend als van het voorhuis en wat pas in 1901 vermeld wordt onder een eigen adres: Bickersgracht 30A. Dit pand is nog steeds in ons bezit.

In WO II verslechtert de situatie

Na het overlijden van Van Sprang koopt Cornelis van Zanten in 1791 het erf met opstallen, inclusief de aan de noordzijde gelegen tuin. De buurt verandert in de periode daarna zienderogen. In de tweede helft van de 19e eeuw neemt het Oostelijk Havengebied geleidelijk de rol over van de Westelijke Eilanden. Omdat veel van de bewoners van Bickerseiland werkzaam waren in de scheepsindustrie stijgt de werkloosheid en verpaupert de buurt. Wat blijft zijn vervuilende en lawaaiige fabrieken en huizen die in verval raken.

In het derde kwart van de 19e eeuw wordt het huis achtereenvolgens bewoond door onder andere Jan Rijnders, pakhuismeester, en Michiel Rijnders, opzichter van beroep. In 1918 blijkt bij een veiling, waarbij D. Marjot voor f 8.650,- eigenaar wordt, dat het koopmanshuis een beneden- en bovenwoning betreft. De benedenwoning bestaat uit een kelder, twee kamers en een keuken. De bovenwoning uit twee kamers en een zolder.

In de Tweede Wereldoorlog verslechtert de situatie op het eiland verder. Veel panden in de straat verdwijnen in zijn geheel of worden ingekort. In 1945 wordt een sloopvergunning afgegeven voor de Grote Bickersstraat 35, al stond het op de rijksmonumentenlijst. Er komt een schuur voor in de plaats.