Een typisch dijkhuis met een perceel tot aan het water

B

Buiksloterdijk 434

Buiksloterdijk 434, Amsterdam

Ons brede huis staat aan de Buiksloterdijk in Amsterdam Noord. Deze naam kreeg dit stukje Waterlandse Zeedijk in 1924. Het perceel waar het dijkhuis op staat is groter dan ‘t doet vermoeden, want het heeft een lange tuin, die doorloopt tot aan de Buiksloterbreek. Maar ook het huis zelf is groter dan het van buiten lijkt.

1935
Bouwjaar
2022
Stadsherstel eigenaar
Nu
Woonhuis
Dijk
Waterlandse Zeedijk

Van hoogveen naar laagveen

Ons brede huis staat aan de Buiksloterdijk. Deze naam kreeg dit stukje Waterlandse Zeedijk in 1924. Aan de noordwestelijke kant heet deze voormalige zeedijk Landsmeerderdijk, en zuidoostelijk heet hij Nieuwendammerdijk. Het aanleggen van de Zeedijk was vooral nodig geweest vanwege de winning van turf. Deze brandstof, die van veen gemaakt wordt, was in de Middeleeuwen een belangrijke energieleverancier. Het hoogveen werd daarvoor op grote schaal afgegraven. Door die ontginningsperiode – al vanaf de 10e eeuw – klonk het oorspronkelijk boven zeeniveau gelegen veenland steeds verder in, en zo ontstond er ook laagveen.

Ons land kwam onder zeeniveau te liggen, en zo werd bescherming tegen het opdringende water van de Zuiderzee noodzakelijk. Vanaf de 12e eeuw werd begonnen met het opwerpen van lage kades, die langzamerhand werden uitgebreid en opgehoogd. Bij dreigend landverlies moesten er ook ‘inlaagdijken’ gemaakt worden. Deze werden aangelegd als een soort reservewaterkering, in verband met het risico van inzakken van een dijk.

Nadat het gebied in 1288 definitief onder het gezag van de Graaf van Holland was gebracht, werd het dijkonderhoud meer centraal georganiseerd. Inmiddels was er ook sprake van een gesloten dijkring rond Waterland. Deze dijkring, aan de vroegere Zuiderzee -nu IJsselmeer- en de inmiddels tot zeearm uitgegroeide rivier ‘het IJ’ grenzend, werd vanaf die tijd de ‘Waterlandse Zeedijk’ genoemd.

Het dorp
Buiksloot

Met lintbebouwing aan de Buiksloterdijk

Het dorp Buiksloot wordt in de annalen voor het eerst genoemd in 1275, pas veel later werd het een dijkdorp. Door een dijkdoorbraak ten zuiden van het (toen nog niet drooggemaakte) Buikslotermeer in 1514, werd veel van de oorspronkelijke bebouwing weggespoeld. De Buiksloterdijk was van oorsprong onderdeel van het dorp Buiksloot, gelegen aan het IJ, dat in open verbinding stond met de Noordzee. De dijk moest de huizen van het dorp tegen overstromen beschermen. Het dorp Buiksloot kende door haar ligging aan het IJ een lange geschiedenis als belangrijk knooppunt voor watertransport tussen Amsterdam en Noord-Holland. Na het ontstaan van Buiksloot in de dertiende eeuw, ontwikkelde het zich in de zeventiende eeuw door zijn overstapfunctie tot een bedrijvig dorp en centrum van vermaak.

Door de droogmaking en inpoldering van de Buikslotermeer in 1627 ging de ligging aan open water van Buiksloot verloren. Ook verloor, door bebouwing van dit gebied in de twintigste eeuw, Buiksloot deels zijn landelijke karakter. In 1921 werd het dorp geannexeerd door Amsterdam, nadat vele dorpen voor de zoveelste keer waren overstroomd (grote watersnood in 1916) en zij de dijkversterkingen financieel niet meer konden bolwerken.

Het huis
Buiksloterbreek

De woningen werden soms dubbel bewoond

Het dorp kent dus een lintbebouwing en is tegen de binnenkant van de dijk gelegen, de dorpskerk (1710) staat hierachter. De oudste huizen stammen in de kern uit de zestiende eeuw, toen het dorp moest worden opgebouwd na verwoesting tijdens de tachtigjarige oorlog. De architecten van deze woningen zijn meestal niet te achterhalen, maar vaak waren het meester-timmermannen die de regie hadden over het ontwerp. De ontwerpen kwamen veelal uit timmerboeken, die vol stonden met voorbeelden.

Ons huis, gebouwd in 1935, is een echt dijkhuisje. Het lijkt alsof het aan de achterzijde nog een lager gelegen verdieping heeft, omdat het daar deels buiten de dijk staat. Maar die ‘souterrain’ verdieping is doorgetrokken naar voren, alleen heeft dit stuk aan de voorzijde daardoor geen daglichttoetreding. In het souterrain zijn twee (slaap) kamers, alsook op de zolderverdieping. Op de begane grond is de woon-eetkamer. De meeste dijkwoningen hadden een diepe tuin, die ophield bij een sloot. Dat is ook zo bij ons huis. Het sluit met de achtertuin aan op de Buiksloterbreek. Dus niet alleen is Buiksloot nu een buurt in Amsterdam-Noord, het heeft ook een, Buiksloterbreek genoemd, water, waar veel huizen met de achterkant aan liggen. Vaak werden die huizen ook dubbel bewoond, je woonde dan in het voor- of achterhuis. Maar ook kwam het voor dat de tuinen volstonden met illegale huisjes, die dan ook weer bewoond werden.

Rol van Stadsherstel
Koop breekt geen huur

Buiksloterdijk 434 is geen monument. We hebben het in 2002, samen met nog 17 panden in Landelijk Noord, van de Gemeente Amsterdam overgenomen. De meeste van deze panden waren enkele decennia geleden door de stad Amsterdam aangekocht, omdat ze in de weg stonden bij het realiseren van grote herstructureringsplannen in Noord, die uiteindelijk niet doorgingen. Voor het restant van deze huizen die niet aan de huurders konden worden verkocht, zocht stadsdeel noord een betrouwbare partner die het eigendom en beheer op een fatsoenlijke wijze zou kunnen overnemen. En zo werden we eigenaar van ook dit pand, met de voorwaarde dat de zittende huurder in het pand kon blijven wonen.

Omdat we dit pand niet gerestaureerd hebben en dus alleen onderhouden, hebben we er verder nog geen bouwhistorisch onderzoek naar gedaan, maar alleen archiefonderzoek

Meer informatie

Bronnen:
Archief Stadsherstel
Stadsarchief Amsterdam
Delpher

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.