Vriendenwandeling: Joods Amsterdam

Op zondag 25 mei was de jaarlijkse Vriendenwandeling met als thema ‘Joods Amsterdam’. Ruim 350 Vrienden wandelden door hartje Amsterdam, langs verschillende monumenten die met dit thema te maken hadden. Bovendien konden vrienden enkele panden bezoeken die normaal gesproken gesloten zijn. Daar stonden vrijwilligers en projectleiders klaar om over de projecten te vertellen.

Veel van de monumenten zijn dankzij de Vriendenvereniging van Stadsherstel van de sloop gered, gerestaureerd en geschikt gemaakt voor (nieuw) gebruik. Zo blijft erfgoed en de historie voor u maar óók voor volgende generaties bewaard.

Nog geen Vriend? Meld u hier aan en wandel volgend jaar mee!

'Fatsoenlijk Land' en plaquette Keizersgracht 695
Op 5 mei werd er op het pand Keizersgracht 695 een plaquette onthuld  ter herinnering aan de oprichting van de Vrije Groepen Amsterdam (VGA) (lees hieronder meer over VGA), een federatie van verzorgingsgroepen die zich tijdens de oorlog toelegde op de joodse onderduik. Bij deze vorm van verzet was het aandeel van joden (vol- en halfjoden) aanzienlijk: 20 procent van de VGA-leden had een joodse achtergrond. Een van de VGA-groepen was de PP-groep, waarover Loes Gompes en Sander Snoep de film ‘Fatsoenlijk Land’ maakten. Deze was op 5 mei te zien in Tuschinski.
 

Vrije Groepen Amsterdam
Aan de vooravond van de Hongerwinter besluit een aantal Amsterdamse groepen, gespecialiseerd in joodse onderduik, hun werkzaamheden te coὅrdineren. Op de Keizersgracht 695 in Amsterdam wordt de federatie Vrije Groepen Amsterdam (VGA)  opgericht. Praktisch alle leiders van deze groepen waren aanwezig. VGA-lid Jan Hemelrijk zegt hierover in 2001: ‘Het was voor ons de meest gevaarlijke vergadering van de oorlog. Er waren zeker dertig mensen, allemaal vertegenwoordigers van groepen. Ik ben er met angst en beven heen gegaan, Gelukkig was er geen verrader, anders hadden de Duitsers de hele vrije illegaliteit in Amsterdam in een keer kunnen oprollen.’ De groepen van de VGA hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de onderduik en dus de redding van in Amsterdam woonachtige joden. Naar schatting hebben circa 8000 Amsterdamse joden door de onderduik de oorlog overleefd; de meerderheid waarschijnlijk door familie en vrienden, een kleiner deel door reguliere verzetsgroepen. Het belang van de VGA is tot dusver in de geschiedschrijving onderbelicht gebleven.
In verband met onderduiken wordt in eerste instantie altijd naar de LO (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers) verwezen, terwijl de LO voor de joodse onderduik nauwelijks een rol van betekenis heeft gespeeld. Een ander opmerkelijk gegeven is het relatief grote aantal joden in de VGA. Van de 350 medewerkers van de VGA had zeker twintig procent een joodse achtergrond. Van deze 70 medewerkers was de overgrote meerderheid ‘vol-joods’ en een kleiner deel halfjoods.
Hieruit blijkt dat bij de redding van Amsterdamse joden mensen met een joodse achtergrond een relatief grote rol hebben gespeeld, precies zoals de befaamde historicus Jacques Presser al in 1961 heeft beweerd.

Wij hopen u volgend jaar (weer) te ontmoeten tijdens de Vriendenwandeling.