Ontdek de Stadsherstelmonumenten in Haarlem

Ontdek in het historische centrum de 23 Stadsherstelpanden. Tijdens de Stripdagen van 3 t/m 12 juni zijn de bijzondere glas-in-lood-stripramen in de Bakenesserkerk te bekijken. En om Stadsherstel in Haarlem nog beter te leren kennen is er een plattegrond gemaakt om langs de monumenten te wandelen. Bezoek Haarlem... 

Om Stadsherstel in Haarlem nog beter te leren kennen is er een plattegrond gemaakt om een wandeling te maken langs de monumenten. Bekijk hieronder de plattegrond voor het adres en lees de beschrijvingen over onze andere panden in Haarlem. De Haarlemse Stripdagen worden gehouden van 3 t/m 12 juni. Onze Bakenesserkerk met glas-in-lood-stripramen is dan ook te bezichtigen. Zie beschrijving 2.

Stadsherstel in Haarlem
Met de twee laatste aankopen van Huis ter Kleef en het Rosenstock-Huessy Huis heeft Stadsherstel op dit moment maar liefst 23 panden in Haarlem. Begijnhof 20 was het eerste pand dat in 1969 werd aangekocht. Pas in 2007 werd opnieuw Haarlems eigendom verworven, het prachtige maar bouwvallige monument Spaarne 11 recht tegenover het Teylers Museum en Groot Heiligland 26. Een prachtig complex met als centraal gedeelte een oude schuilkerk. Dit oude brouwershuis was intussen succesvol gerestaureerd en daarmee reden voor de eigenaar van de Haarlemse B.V. om de rest van zijn bezit aan Stadsherstel Amsterdam over te dragen. Stadsherstel Haarlem B.V. werd in 2009 overgenomen door Stadsherstel Amsterdam. Dit was een unieke kans om ook hier panden actief te restaureren en te herbestemmen.

In 2009 werden de panden Spaarnwouderstraat en Spiegelstraat aangekocht. Kwamen vroeger de bezoekers vanuit Amsterdam door de poort via deze straat naar de stad, tegenwoordig gaat bijna alle verkeer er omheen via nieuwe bruggen. De eeuwenoude winkelstraat, de verbinding tussen de middeleeuwse Amsterdamse poort en de oude brug over het Spaarne naar het aan de overzijde gelegen centrum van de stad, had veel van haar allure verloren. Toch bleken nieuwe ondernemers bereid de uitdaging in dit gebied weer aan te gaan. 

1. Begijnhof 20
Restauratie in 1972
Het rijksmonument gelegen op de hoek met de Lange Begijnestraat, bestaat uit het hoekhuis, een dwarshuis en een buitenruimte omringd door een muur. Het is een 17e-eeuws pand onder een zadeldak met gepleisterde gevel. Het pand is in 1972 gerestaureerd naar een in het gemeentearchief aanwezige tekening van H.P. Schouten uit de tweede helft van de 18e eeuw.

Vooraanstaande Haarlemmers hebben in dit huis gewoond onder andere Mr. Dammas Guldewagen, die in 1658 secretaris van de Vroedschap van Haarlem (gemeentesecretaris) was. In de zijgevel zit een gevelsteen met een afbeelding van een liefdeshart en de tekst: MCMLXXII IN ALLES GHETROU. De gevelsteen is in 1969 vervaardigd door de Haarlemse beeldhouwer Jan Hendrik van Borssum Buisman. De steen herinnert aan de restauratie die mogelijk werd gemaakt door een lening tegen een lage rente voor het niet subsidiabel gedeelte van de levensverzekeringsmaatschappij 'De onderlinge van 1719' te Haarlem. Beter bekend als de liefdesbeurs die ter gelegenheid van het 250-jarig bestaan deze geste deed.

2. Vrouwestraat 12 Bakenesserkerk
Restauratie in 2010-2012
Oorspronkelijk is de Bakenesserkerk gebouwd als katholieke kerk, maar in 1577 bij de reformatie ging de kerk over naar de hervormden. De kerk werd in 1997 door de Hervormde Gemeente afgestoten. Na enkele particuliere eigenaars en de Gemeente Haarlem in 2009 nam Stadsherstel de kerk over. De kapel is gebouwd in de 13e eeuw. De kerk zelf dateert waarschijnlijk uit de 15e eeuw. Omstreeks 1530 kreeg de kerk een rijk versierde toren (tweelingtoren, lijkt op de toren van de St Bavo). De poort aan de oostzijde dateert uit 1620 en is van de in Haarlem populaire bouwmeester Lieven de Key.  In de zeventiende eeuw werd de kerk uitgebouwd: er kwam aan de noordzijde een tweede beuk bij en zo kreeg zij haar huidige vorm. De kerk bestaat nu uit twee beuken met een toren aan de westkant. Het oudste deel is de hoofdbeuk aan de zuidkant met een vijfzijdig gesloten koorpartij. De kerk werd bij de restauratie herbestemd voor de huisvesting van Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem. De restauratie van de Bakenesserkerk kreeg eind 2012 de Lieven de Key publieksprijs. De nieuwe glas-in-loodramen zijn ontworpen door Haarlemse striptekenaars. 

Stripdagen Haarlem 3 t/m 12 juni
Stripdagen Haarlem is het grootste en het langste stripfestival van Noord-Europa. Op meer dan 30 locaties vinden tijdens het festival tentoonstellingen, lezingen, workshops, masterclasses, muziekoptredens en theater- en filmvoorstellingen plaats. Kijk voor het programma op stripdagenhaarlem.nl

De Bakenesserkerk is op werkdagen altijd gratis te bezoeken van 13.00-16.30 uur. Tijdens de Stripdagen zijn de glas-in-lood-stripramen ook in het weekend van 4 en 5 juni en 11 en 12 juni van 12-16 uur te bekijken. 

De kerk is een geschikte locatie voor lezingen, symposia, diners, recepties en huwelijksvoltrekkingen. Lees meer over deze Bijzondere Locatie…

3. Spaarne 11
Restauratie in 2008
Het pand is herbestemd tot vijf appartementen op de verdiepingen en een bedrijfsruimte op de begane grond en de tussenverdieping. Ook voor de restauratie ontving Stadsherstel de Lieven de Key Penning.

De Spaarneoever was hier ooit een dijkje, het gebied erachter lag lager. Dit moeten dijkhuizen zijn geweest, dat zien we nog aan het achterhuis. Daar was ooit nog een kelderkamer, die nu ver onder de opgehoogde tuin ligt. In de loop der eeuwen is enorm aan de panden versleuteld. Bij de zware voordeur is links nog een meter speling tot de muur, rechts is het milimeterwerk. Kennelijk met als doel om de deur mooi in het midden van de gevel te plaatsen. We denken nu dat achter de huidige voordeur vroeger een steeg was, met links en rechts afzonderlijke gebouwen. Die zijn later, achter een nieuwe gevel tot één gebouw samengevoegd en de steeg werd gang.

Het aantal ingrepen in het pand, dat in de 14e eeuw als bierbrouwerij is gebouwd, is zo talrijk dat de bouwsporen moeilijk zijn af te lezen. Het blijft een pand vol geheimen. Wie naar binnen kijkt door de deuropening ziet een ingewikkelde lappendeken van kaal metselwerk. Her en der zijn ramen en deuren en doorgangen dichtgemetseld of juist aangebracht. In de stijlkamer zijn het ornamenten plafond en de versieringen op wanden en deuren hersteld. 

Een nieuwe entree voor de vijf woningen op de verdiepingen werd gemaakt tussen Spaarne 11 en het buurpand, door overkapping van het daar gelegen steegje. Via deze nieuwe hal wordt het eveneens nieuwe trappenhuis met lift (!) bereikt. 

4. Hagestraat 6 t/m 12 Rosenstock- Huessy Huis
Aangekocht in 2015
Het historisch gegroeid complex bestaat uit meerdere gebouwen die op een smalle strook na een binnenplaats omsluiten. Een vierde gebouw is buiten de onregelmatige vierhoek geplaatst, haaks aan de oostzijde. Het complex omvat momenteel 17 sociale huurwoningen met een refter (eetzaal van een klooster), een werkplaats, een waslokaal, kantoorruimtes, een kinderopvang, een restaurant, een opvangunit voor vluchtelingen, een kapel als bijeenkomstzaal, een bibliotheek, een danszaal en een atelier. Voor een aantal ruimtes wordt nog gezocht naar een nieuwe bestemming. Het complex ligt aan twee straten, de Hagestraat en de Antoniestraat en heeft een grote binnenplaats en een binnentuin. Kortom een verzameling aan gebouwen en functies midden in dit oude stadsdeel.

Restaurant de Kloosterkeuken
In één van de oudste stukjes van Haarlem vindt u in de Hagestraat restaurant de Kloosterkeuken. Al vanaf de 15e eeuw wordt hier gekookt voor de pelgrims op weg naar Santiago de Compostella. Eeuwenoude gastvrijheid zit hier in de muren. De Kloosterkeuken is een restaurant voor iedereen die van goed en puur eten houdt. In een bijzondere en historische ambiance kunt u genieten van kookkunst op niveau. Niet alleen de ambiance is bijzonder. In restaurant de Kloosterkeuken worden jongeren opgeleid, die door een breed scala van redenen niet aarden in het reguliere onderwijs. Een Frans georiënteerde kaart met verse en eerlijke producten van het seizoen en een mooie wijnkaart. Brood, olie, mayonaise, en zelfs likeur van het huis. Restaurant de Kloosterkeuken serveert het diner van 18.00 tot 22:30 uur van dinsdag tot en met vrijdag. Kijk voor de actuele openingstijden op dekloosterkeuken.nl

Historie van het St. Jacobsgodshuis
In 1437 is het St. Jacobsgodshuis opgericht uit de nalatenschap van de weduwe Lysbeth Jan Bette Hendricxzoon. Het bood onderdak aan armen, hulpbehoevenden en reizigers onder leiding van broeders en zusters van het St. Jacobsgilde. Uitbreidingen volgden en in 1579 kwam het bezit na confiscatie van alle katholieke goederen in Haarlem, door de Staten van Holland, in handen van de stad. Het gasthuis werd een bekende pleister- en verzamelplaats van pelgrims op hun lange voettocht naar Santiago de Compostella in Spanje. In 1715 werden de gebouwen aan de katholieke gemeenschap in Haarlem teruggegeven, zodat zij hier hun arme en verweesde geloofsgenoten zouden kunnen opvangen. In de 18e en 19e eeuw lag daar de nadruk op. Van 1945 tot 1966 was het een bejaardenhuis. De traditie van zorg voor de medemens is sinds 1970 voortgezet door de leefgemeenschap ‘Rosenstock-Huessy Huis’ die het sociaal maatschappelijke gedachtegoed van de Zwitser Rosenstock-Huessy in de praktijk brengt.

5 & 6. Spaarnwouderstraat 68, 72, 74, 76 / Spiegelstraat 2, 4-6, 8
Restauratie in 2011-2012
68:         Rijksmonument, pand met zwaar bepleisterde klokgevel.
72:         Rijksmonument, pand met klokgevel, hersteld
76:         Rijksmonument. pand met klokgevel, gepleisterd, 17e eeuw     
Overige panden zijn beeldbepalende panden
Het complex bestaat uit zes historische panden en bij aankoop was het terrein achter de panden ingevuld met een wirwar aan redelijk nieuw gebouwde loodsen. De zes panden en de loodsen werden leeg opgeleverd en vroegen om een nieuwe invulling. Voor de bestaande bovenwoningen aan de Spaarnwouderstraat was dat niet erg moeilijk. Die konden eenvoudig worden gerenoveerd om ze weer up to date te maken. Na oplevering konden ze weer snel worden verhuurd. Ook de winkelruimtes op de begane grond in de Spaarnwouderstraat werden opnieuw ingericht, waarbij in één ervan een restaurant kon worden gerealiseerd. En al vrij snel daarna dienden zich een exploitant van een kindertheater en één voor een hostel aan die in de Spiegelstraat een plek kregen. 

7. Groot Heiligland 26 (staat niet op de kaart)
Restauratie in 2011
Het betreft hier een object dat bestaat uit drie achter elkaar geschakelde bouwlichamen in dezelfde straat waar op korte afstand het Frans Hals museum is gelegen. Het voorhuis heeft een brede gevel met grote, brede inrijdeuren en een lijstgevel. Het tussenhuis is één grote zaal, daarachter ligt nog een oud pakhuis van drie verdiepingen met een brede mansardekap.
Of er ooit een schuilkerk in het tussenstuk heeft gezeten zoals sommigen beweren, is de vraag. Met enige goede wil zou de hoge ruimte door de bijzondere plaatsing van de ramen op zo’n drie meter boven de grond hiervoor in aanmerking komen. Maar nader onderzoek heeft verder geen enkel bewijs voor dit gebruik opgeleverd. Zo bleek de middenrozet- die als ontluchting dienst deed en die werd aangewezen als een voor kerkgebruik typerend element- van veel later datum dan een voor een schuilkerk te verwachten datering. Toch blijft het een bijzonder complex omdat het een aaneenschakeling is van drie duidelijk te herkennen volumes, vooraan een soort koetshuis, dan de ‘schuilkerk’ en tenslotte een pakhuis. Al met al betreft dit een diepte van ruim 20 meter. Het rijksmonument verkeerde bij aankoop in zeer matige staat.

8. Kleverlaan 9 Huis ter Kleef (staat niet op de kaart)
Aangekocht in 2015
Stadsherstel is eigenaar van één van de laatste drie overgebleven kaatsbanen in Nederland. Van het kasteel Huis ter Kleef uit 1500 is alleen een ruïne over maar de kaatsbaan heeft de eeuwen doorstaan. Voor kaatsen, een vroege vorm van tennis, bouwde de adel overdekte banen. Deze 16e-eeuwse kaatsbaan was eigendom van familie van Brederode (de Hollandse adel).
De oorspronkelijke kaatsbaan heeft slechts voor een korte tijd dienst gedaan als kaatsbaan. Hendrik van Brederode (1531-1568) was de eigenaar van het kasteel, Huis ter Kleef, met bijbehorende gebouwen. Hij vluchtte in 1567 naar Duitsland en stierf daar in februari 1568. In 1715 kocht de gemeente Haarlem het landgoed en kreeg daarbij ook de kaatsbaan in bezit. Deze werd verpacht als boerderij. Het complex werd rond 1910 opgenomen in de door L.A. Springer aangelegde stadskwekerij. Tot 2015 was de kaatsbaan de expositieruimte van het centrum voor natuur- en milieueducatie, die in het naast gelegen pand is gevestigd.