Aangekocht: industrieel erfgoed het Seinwezen in Haarlem

Treinreizigers op de lijn Amsterdam-Haarlem-Leiden, kunnen het Seinwezen vanuit het treinraampje zien. In 1915 werd het hoofdgebouw - dat tot 2000 als zodanig dienstdeed - van het Seinwezen gebouwd. In 2011 werd het herbestemd en Stadsherstel nam onlangs de zorg van de eigenaar over. Lees meer over het stukje Amsterdamse geschiedenis met betrekking tot het Seinwezen.

De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HIJSM of HSM) werd op 8 augustus 1837 in Amsterdam opgericht en was de eerste Nederlandse spoorwegmaatschappij. De oprichters waren civiel ingenieur Willem Christiaan Brade en de zakenmannen Serrurier en Le Chevalier, allen uit Amsterdam. De eerste treinen van de eerste spoorlijn Amsterdam-Haarlem uit 1839 werden getrokken door de locomotieven Arend en Snelheid. Het eerste station dat Amsterdam bediende was d'Eenhonderd Roe en lag ongeveer ter hoogte van de huidige Van Hallstraat. Destijds was dit nog grondgebied van de buurgemeente Sloten.

In 1842 kwam er een station bij, de Willemspoort/Haarlemmerpoort aan de westkant van de stad. Achter de poort lag een brug over de Singelgracht en daarachter lag het station, dus op de plek waar nu het Westerpark ligt. Verderop, richting centrum, aan de Haarlemmerhouttuinen bij het Singel, verrees in 1884 het hoofdkantoor van de maatschappij, gebouw Droogbak, ontworpen door Christiaan Posthumus Meyjes sr. Van 1878 tot 1889 was het Station Droogbak vertrekpunt voor de treinen van de HIJSM naar Haarlem en Zaandam, tot de opening op 15 oktober 1889 van het Centraal Station.

Hoofdgebouw van Het Seinwezen

In 1915 liet de HIJSM het pand Seinwezen bouwen, officieel het Hoofdgebouw van het Seinwezen der Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) geheten. In 1936 ging de HIJSM over in de Nederlandse Spoorwegen (NS). Het Seinwezen behield zijn taak tot in de jaren '90 van de vorige eeuw als onderafdeling van de dienst Weg & Werken, die het onderhoud van seinen verzorgde. Het typisch industrieel erfgoed is sinds 2012 een gemeentelijk monument en ligt tussen de spoorlijn Haarlem-Leiden en de tuinen van de huizen aan de Duvenvoordestraat, acht minuten lopen van het station van Haarlem.

Herbestemd en verduurzaamd
Omdat het niet meer dienstdeed als hoofdgebouw voor het Seinwezen, verkocht de NS het pand in 2007. In 2010 startte één van de huurders, Baud Schoenmaeckers, positieve gesprekken met de eigenaar om het pand over te nemen en te verduurzamen. Een nieuwe organisatie werd opgericht: Seinwezen Beheer kocht het pand in 2011, verbouwde en verduurzaamde het.
Baud Schoenmaeckers werd al in 1999 verliefd op het pand. "Ik zat in de trein en zag dit pand dat overgroeid was, ramen met gaten had en nauwelijks op de kaart stond. Ik dacht meteen om het nieuwe kantoor van mijn communicatiebureau op het gebied van klimaatverandering hier te vestigen. Ik ben van 1999 tot 2011 huurder geweest en dacht eind 2010 ​pratice what you preach: ​koop het pand om het te verduurzamen. En zo geschiedde, het is energetisch verduurzaamd en we doen allerhande sociaal maatschappelijke activiteiten. De liefde voor het pand is in al die jaren alleen maar groter geworden".

Het Seinwezen is een multifunctioneel gebouw geworden, een inspirerende plek om te werken, te vergaderen en te ontmoeten. De zalen lenen zich voor vergaderingen, workshops, borrels, culturele- maar ook kleine festivals. De circa veertien vaste huurders (van een enkel bureau tot en met enkele ruimtes) maken ook gebruik van de overige zalen. De zalen worden ook aan derden verhuurd.

Eerste collectieve zonnepanelendak van Noord-Holland

Duurzaamheid was een belangrijk speerpunt bij de restauratie alsook de verbindende rol in de buurt van het Seinwezen. Dat komt samen in het collectieve zonnepanelen dak, van 110 panelen, dat door 22 buurtbewoners is gefinancierd. Hier is een tijdelijk recht van onderopstal voor gevestigd. Helaas was de regeling destijds zo ingericht dat bedrijven er niet van konden profiteren. Het Seinwezen zelf gebruikt nu geen energie van de panelen op haar eigen dak. Maar de binding met de buurt werd er wel door gezekerd. Op de maandelijkse buurtborrel met optredens van regionale opkomende bandjes ontmoeten buurtbewoners elkaar.

Een nieuwe toekomst
Het gebouw is voor drie vijfde gerestaureerd en er liggen plannen voor herstel, restauratie, herbestemming en verdere verduurzaming van de rest van het pand. Ook zijn er plannen voor een keuken. De verwarmingsinstallatie is al voorbereid op lage temperatuurverwarming.
Baud Schoenmaeckers: "ik verkoop het Seinwezen specifiek aan Stadsherstel omdat ik een partij zocht die wilde voortzetten wat ik had opgezet: het mooie, bijzondere en verrassende Seinwezen multifunctioneel blijven inzetten. Dus gewoon verhuren aan een aantal vaste huurders en commercieel "losse verhuur" aan partijen die een zaal willen huren voor een symposium of een lezing. Maar ook de mogelijkheid om ruimtes aan te kunnen bieden aan organisaties en mensen die geen commerciële prijzen kunnen betalen. Bijvoorbeeld aan een koor dat elke maandagavond een ruimte gebruikt om te oefenen of een benefietdiner voor een stichting die zich bezighoudt met werkzaamheden in Afrika. En culturele avonden. We hebben daar nog geen subsidie voor gekregen en misschien niet hard genoeg voor gezocht, maar dergelijke avonden voorzien wel in een behoefte en geven extra glans en bekendheid aan het Seinwezen. Gezien de doelstelling en achtergrond van Stadsherstel ga ik ervan uit dat we veel kunnen voortzetten. Ik ben geen beheerder. Ik vond het geweldig om het op te zetten en vind het erg fijn om te zien dat het voortgezet gaat worden, ook voor het personeel. Nu is het tijd om een volgend project aan te pakken".

Stadsherstels bedoeling is om het multifunctionele concept voort te zetten en de verduurzaming af te maken. Ook zal er meer worden samengewerkt met onze afdeling Bijzondere Locaties en worden gekeken waar de efficiency kan verbeteren.

Beeld uit 3D animatie over het Seinwezen door Walter Kok. Zie de gehele 3D animatie hier

Voor meer informatie over het huren van de ruimtes in het Seinwezen, ga naar www.seinwezen.nl