Huurhuisje van het Ursulaklooster

O

Oudezijds Achterburgwal 189

Oudezijds Achterburgwal 189, Amsterdam

Het huidige dubbelpand aan Oudezijds Achterburgwal 189 dateert uit circa 1727, maar al daarvoor was hier bebouwing: het katholieke Ursulaklooster verhuurde woningen om inkomsten te verwerven. Toen de huisjes na de Alteratie werden verkocht kwam de eerste eigenaar uit gereformeerde kringen.

Ca. 1727
Bouw
1e Kwart 19e eeuw
Lijstgevel
1981
Stadsherstel eigenaar
2006
Restauratie
Nu
Woningen & kantoorruimte
Alteratie
Kloosterterrein

Eigendom van vroege aanhangers van het protestantisme

Sinds 1981 zijn wij eigenaar van Oudezijds Achterburgwal 189-195. Deze woningen zijn gebouwd op grond van het 15e-eeuwse katholieke St Ursulenconvent. Met de verhuur van de huisjes werden wat extra inkomsten gegenereerd. De panden zoals die er nu staan zijn van latere datum. Het hoekpand nummer 187 draagt een gevelsteen met het opschrift ‘1727 Huysman’ en te oordelen naar de waardestijging rond die tijd geldt dit ook voor de andere huizen in het rijtje.

Met de Alteratie van 1578 wierp de stad Amsterdam het katholieke geloof af en werd het protestantisme de heersende godsdienst. Het klooster werd gesloopt en de grond en ook deze huisjes aan de Oosterachterburgwal – zoals die toen heette – werden eigendom van het stadsbestuur, die ze in 1594 verkocht.

Eigenaar van de woning met nummer 6, ter hoogte van het huidige nummer 189, wordt dan Wyndrich van Marcken (1539-1594), oudste zoon van een van de voornaamste zeepzieders in de stad, die een van negen opperkapiteins van de Burgerwacht was en al vroeg actief in gereformeerde kringen. Hij had in 1566, de tijd van de Beeldenstorm, behoord tot de ondertekenaars van de artikelen van de eerste gereformeerde kerk in Amsterdam.

VOC
Aandelen t.w.v. ƒ 100,-

Een van de allereerste VOC-aandeelhouders

Vader is borg als zijn zoon Wyndrich ƒ 2122,- betaalt voor het huis dat aan de achterzijde een plaatsje heeft, zo breed als de woning en ongeveer 11 voet lang. Al in oktober van hetzelfde jaar wordt Wyndrich echter begraven in de Nieuwe Kerk, die sinds de Alteratie van 1578 in gebruik is als Protestantse Kerk.

In 1642 is het huis nog in bezit van de erfgenamen. Aeltge van Marcken koopt in totaal ½ part van haar zussen Marritge en Diewertge van Marcken voor ƒ 1400,-. Waarschijnlijk is zij zelf dan al in bezit van tenminste ¼ part. Haar broer Frans zal ook een vierde part geërfd hebben. Wanneer hij overleden is, is onbekend.

Hun vader was een broer van Wyndrich, Hendrick van Marcken (1554-1635) en woonde aan de Oudezijds Achterburgwal. In 1602 investeerde Reinier Pauw, een van de grootste investeerders en bewindvoerders van de dat jaar opgerichte VOC, ƒ 100,- voor Hendrick, waarmee hij tot de oudste VOC-aandeelhouders behoorde.

Dochter Aeltge (1590-1648) is gehuwd met kapitein Jan Garbrandsz., maar was eerder weduwe van Barent Gerritsz Bernardyns, die al voor 1629 overleden was. Misschien dat de verkopers in 1687, de nakomelingen van broodbakker Albert Gerritsz Barchuysen, afstammen van Aeltge en haar eerste echtgenoot.

Neringen
Beroving

Gedurfde diefstal onder de ogen van de politie

Andries Pietersz Heijckelenburg wordt in 1687 eigenaar voor ƒ 2200,-. Als zijn twee enige nagelaten kinderen Jannetje en Lydia het huis veertig jaar later in 1727 verkopen is de waarde meer dan verdubbeld: Jan van Loon betaalt ƒ 4600,-. Dit rechtvaardigt het idee dat dit huis evenals het buurpand op 187 uit deze periode stamt. In 1742 drijft Van Loon in een nabijgelegen pand een lintwinkel, waarmee hij een inkomen van ƒ 800,- vergaart.

Rond 1815 is H.J. van der Oom eigenaar van het dubbelpand. In het linker huis zijn in elk geval tussen 1851 en 1864 achtereenvolgens de kleermakers Lobeck en Kemp werkzaam. Henrich Wilhelm Lobeck is geboren in Pruisen. In 1879 dient de smid Van Lingen een verzoekschrift in voor het oprichten van een blikslagerij. Rechts woont eerst schilder Douwes en tussen 1864 en 1879 is dit horlogemaker Andries Cornelis de Weert (1808-1882). Zijn jongste zoon Jacob (geboren 1852) zet de zaak voort met Lijdia Jacoba van Goeverden (geboren 1855) met wie hij in 1879 is getrouwd. In 1908, Jacob is inmiddels overleden, wordt de weduwe die nog steeds winkelierster in horloges is, beroofd van een kistje horloges. Gelukkig is redding nabij: het hoofdbureau van de politie zit direct om de hoek.

Rol van Stadsherstel
Wat een cadeautje

Dit vroeg 18e-eeuwse dubbelpand van ongeveer 5,5 meter breed heeft een 19e-eeuwse gevellijst met vier venster-assen en een symmetrische indeling van deuren en vensters. Het pand bezit nog vroeg 18e-eeuwse kozijnen met vroeg 19e-eeuwse schuiframen. De ramen in de onderpui hebben een roedeverdeling van eind 18e en begin 19e eeuw. Van de drie deuren geeft de middelste toegang tot het trappenhuis naar de bovenverdiepingen. Het pand bestaat uit vier lagen en een kapverdieping, voorzien van een schilddak met een dubbele dakkapel boven een ingekorte kroonlijst, gedekt door zwarte pannen.

In 1981 kochten wij Oudezijds Achterburgwal 189 t/m 195 van Geurt Brinkgreve van de Stichting Diogenes, die ze destijds al circa 10 jaar in bezit had. De vier rijksmonumenten waren in bijzonder slechte bouwkundige staat en leken op instorten te staan; horizontale en verticale verstevigingbalken – de zogenaamde op en neren – hielden de panden bijeen.

Maar voor we konden starten moest eerst een geschikte vervangende ruimte worden gevonden voor het Kinderkookkafé op nummer 193. Dit lukte uiteindelijk in de voormalige meststallen in het Vondelpark en nadat die gerestaureerd waren konden we in januari 2005 – bijna 25 jaar na aankoop – eindelijk dit viertal aanpakken. Ze werden opgeleverd in het 50e Jubileumjaar van Stadsherstel: wat een prachtig cadeau voor de stad!

Meer informatie

Bronnen:
Archief Stadsherstel
Artikel “Als Justus van Maurik dit eens had geweten, zes eeuwen geschiedenis van Damrak nr. 49, deel 1”, drs. S.A.C. Dudok van Heel
Delpher
Open archieven
Stadsarchief Amsterdam

Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect: Archivolt Architecten te Diemen
Restauratieaannemer: Abma Ursem bv te Exmorra

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.